***

Η Σειρά των Αρχαίων Ελλήνων Συγγραφέων, των Εκδόσεων Φέξη, υπήρξεν ένας σταθμός στα ελληνικά χρονικά. Για πρώτη φορά προσφερόταν συστηματικά στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό, η αρχαία ελληνική σκέψη (Ιστορία, φιλοσοφία, ποίηση, δράμα, δικανικός και πολιτικός λόγος) σε δημιουργικές μεταφορές της, από τους άριστους μεταφραστές του τόπου, στην πιο σύγχρονη μορφή που πήρε εξελισσόμενο το γλωσσικό της όργανο. Ο Όμηρος, οι Τραγικοί κι ο Αριστοφάνης, ο Ηρόδοτος, ο Θουκυδίδης, ο Πλάτων, ο Ξενοφών, ο Αριστοτέλης, ο Θεόκριτος, ο Θεόφραστος, ο Επίκτητος, ο Πλούταρχος, ο Λουκιανός κλπ. προσφέρονται και σήμερα, στις κλασικές πια μεταφράσεις των Πολυλά, Ραγκαβή, Μωραϊτίδη, Κονδυλάκη, Ποριώτη, Γρυπάρη, Τανάγρα, Πολέμη, Καμπάνη, Καζαντζάκη, Βάρναλη, Αυγέρη, Βουτιερίδη, Ζερβού, Φιλαδελφέως, Τσοκόπουλου, Σιγούρου, Κ. Χρηστομάνου κλπ, σε μια σύγχρονη σειρά εκδόσεων βιβλίου τσέπης, πράγμα που επίσης γίνεται για πρώτη φορά, συστηματικά, στην Ελλάδα.

ΣΥΜΠΟΣΙΟ Σε συμπόσιο, όπου γιορτάζεται η νίκη του πλουσίου δραματικού ποιητού Αγάθωνος, οι συνδαιτυμόνες αποφασίζουν να εγκωμιάσουν, κάθε ένας χωριστά τον έρωτα. Τελευταίος μιλεί ο Σωκράτης για να ορίση ότι ο έρωτας, όπως τον εννοούν όλοι, είναι η επιθυμία του ανθρώπου για την ομορφιά. Στην διήγησή του περιλαμβάνει τον μύθο της γένεσης του Έρωτα, γεμάτον βαθύ και υψηλόν μυστικισμό, και παρουσιάζει ιδεολογικά τον ερωτικό πόθο σαν φιλοσοφική έφεση, ως τάση προς ευδαιμονία και, μαζί, αθανασία. Ο ξαφνικός ερχομός του Αλκιβιάδη, μεθυσμένου, που πειράζει φιλικά τον Σωκράτη, επιβεβαιώνει παραστατικά τη σωκρατική ιδεολογία.

Η «ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΦΕΞΗ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ» ΑΝΑΤΥΠΩΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ.

ΑΘΗΝΑΙ, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ 36
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΤΣΙΜΙΣΚΗ 61

1) Ιδέαν της παραστάσεως αυτής δύναται τις να σχηματίση από τα Κορινθιακού ρυθμού κιονόκρανα, τα οποία παρουσιάζουν πολλήν αναλογίαν προς το σύμβολον αυτό, μολονότι παρηλλαγμένον. Το αυτό σύμβολον μεταμορφωμένον εις κριόν, με τον οποίον παρουσιάζει κάποιαν αόριστον αναλογίαν, ευρίσκομεν εις μερικάς μυστικάς εταιρείας, πράγμα το οποίον πιθανώς έδωκεν αφορμήν εις διαφόρους θρύλους περί λατρείας του Διαβόλου, ίσως δε και περί των λεγομένων σαββατιαίων οργίων των μάγων και των μαγισσών, τα οποία με τόσον παράδοξον επιμονήν ευρίσκομεν επιβεβαιούμενα ενόρκως ενώπιον δικαστηρίων κατά τον μεσαίωνα υπό αυτοπτών δήθεν μαρτύρων. ↩

2) Ο θέλων να λάβη ιδέαν του εθίμου της Φαλλοφορίας ας αναγνώση τους Αχαρνείς του Αριστοφάνους. Εις το έργον αυτό του μεγάλου της αρχαιότητος κωμικού η θυγάτηρ του Δικαιοπόλιδος προηγείται της πομπής ως κανηφόρος, έπονται οι θεράποντες κρατούντες ορθόν τον φαλλόν, ενώ δε η σύζυγος αυτού παρακολουθεί την πομπήν από της στέγης, ο ίδιος αρχίζει το φαλλικόν του άσμα με την εξής προσφώνησιν: «Φαλής, εταίρε Βακχίου ξύγκωμε, νυκτοπεριπλάνητε, μοιχέ, παιδεραστά». ↩

3) Βλέπε λ. χ τον μύθον του Θευθ εις τον Φαίδρον και τα περί μετεμψυχώσεως εις τον Τίμαιον ↩

4) Ο Αιών εδώ δεν έχει την συνήθη σημασίαν της λέξεως. Ο Θεός κατά τους Γνωστικούς, διά να φθάση εις την πληρότητά του, αποσυνετέθη τρόπον τινά εις αιώνας, οντότητας αιωνίας, απορρεούσας εξ αυτού. Καθ' όσον δε οι αιώνες απεμακρύνοντο της αρχικής αυτών πηγής εξησθένουν βαθμηδόν έως ότου έσβησαν μέσα εις την άρνησιν την οποίαν αποτελεί η ύλη. ↩

5) Ανάπτυξιν της εξελικτικής αυτής θεωρίας ευρίσκει τις εις τα Ψυχολογικά Παράδοξα του Μαξ Νορδάου, σελ. 35 επ. της ελληνικής μεταφράσεως (έκδοσις Γ. Φέξη). ↩

6) Η παροιμία ήτον: αυτόματοι δ' αγαθοί δειλών επί δαίτας ίασι, ανεφέρετο δε εις τον Ηρακλή παρουσιασθέντα αυτόκλητον εις το τραπέζι του Κήυκος. ↩

7) Ο υπαινιγμός είνε ευνόητος, όταν ληφθή υπ' όψιν ότι Διόνυσος είνε ο Βάκχος. ↩

8) Γυνή ελευθέρα (δηλαδή μη ανήκουσα εις την τάξιν των δούλων) δεν εθεωρείτο ώριμος προς γάμον προ του δεκάτου ογδόου έτους της ηλικίας. Τούτο δε φαίνεται υπονοούμενον ενταύθα. ↩

9) Εμεταχειρίσθηκα την λέξιν ταυτολεξία, ως αποδίδουσαν σαφέστερα το νόημα ενταύθα, μολονότι η σημασία της εκφράσεως ίσα λέγειν του πρωτοτύπου είνε βέβαια πολύ γενικωτέρα, περιλαμβάνουσα όλας τας συνηχήσεις κείνας των λέξεων τας γνωστάς υπό το όνομα πάρισα (ως το του Ισοκράτους «εάν ης φιλομαθής, έση και πολυμαθής»), των οποίων την χρήσιν εσυμβούλευον μερικοί εκ των σοφιστών, όπως ο Πώλος, όστις και πραγματείαν περί αυτών είχε γράψει επιγραφομένην «Τα πάρισα». Μουσεία λόγων ονομάζει αλλού τα πάρισα ταύτα ο Σωκράτης (Πλάτωνος Φαίδρος σελ 253 της στερεοτύπου εκδόσεως Teubner). ↩

10) Εφέσιος φιλόσοφος ζήσας κατά τον πέμπτον Π. Χ. αιώνα. Το περί φύσεως των όντων σύγγραμμα αυτού, μη διασωθέν μέχρις ημών, εκτός αποσπασμάτων αναφερομένων υπό διαφόρων αρχαίων συγγραφέων, χαρακτηρίζεται ως σκοτεινόν και γριφώδες, Διογένης δε ο Λαέρτιος αναφέρει ότι ο Σωκράτης είπε περί αυτού: «Όσα εκατάλαβα, γενναία· υποθέτω δε ότι τοιαύτα είνε και όσα δεν εκατάλαβα, αλλ' έχουν ανάγκην Δηλίου κολυμβητού». Περί του Ηρακλείτου γίνεται λόγος και εις άλλους διαλόγους του Πλάτωνος, όπως λ χ. εις τον Θεαίτητον και τον Κρατύλον. ↩

11) Η παραβολή αυτή προς το τόξον και την λύραν εκρίθη ενίοτε ως ασαφής από τους μελετητάς της φιλοσοφίας του Ηρακλείτου. Κατά την γνώμην μου ο Ηράκλειτος ηθέλησε να παραστήση την αρμονίαν των εναντιοτάτων εις την αυτήν ενότητα διά του τεντώματος των χορδών του τόξου και της λύρας, επιτυγχανομένου διά δύο δυνάμεων ελκουσών αντιθέτως τα δύο άκρα της χορδής και επομένως εναντίων διότι χωρίς τέντωμα χορδών ούτε το τόξον ούτε η λύρα ημπορούν να εννοηθούν ως ενότητες πλήρεις, αρμονικαί και σκόπιμοι. Επομένως η παραβολή δεν φαίνεται ν' αναφέρεται ιδιαιτέρως εις την μουσικήν αρμονίαν, όπως παριστάνεται νομίζων ο Ερυξίμαχος. Οπωσδήποτε, ως εκ του αποσπάσματος αυτού επιτρέπεται ίσως να συμπεράνη κανείς, ο Ηράκλειτος φαίνεται παραδεχόμενος ότι η ζωή δεν είνε τίποτε άλλο παρά η αρμονική συνδιαλλαγή προϋπαρχουσών εναντιοτήτων, ή, όπως θα έλεγεν απλούστερα νεώτερος τις, η συνισταμένη διαφόρων δυνάμεων, πράγμα άλλως το οποίον είνε απλούς τρόπος εκφράσεως μη εξηγών τίποτε. ↩

12) Έχει καμμίαν αλληγορικήν έννοιαν ο μύθος αυτός; Μάλλον φαίνεται επινοηθείς όπως περιλάβη και εξηγήση όλα τα είδη του σαρκικού έρωτος, ασυμβίβαστα άλλως, ως προς το φιλομόφυλον μέρος, με την υγιή ηθικήν όχι μόνον του νεωτέρου χριστιανικού πολιτισμού, αλλά κάθε εποχής, όπως καταφαίνεται από το εγκώμιον του Σωκράτους υπό του Αλκιβιάδου. Βέβαιον είνε μόνον, ότι η παράδοσις περί του ότι τα δύο φύλα ήσαν αρχικώς ηνωμένα, είνε παλαιοτάτη, όπως φαίνεται εκ των σωζομένων περί αυτής λειψάνων. Μάλιστα κατά τους ταλμουδιστάς ο Αδάμ δεν επλάσθη εξ αρχής μόνος, αλλά συνεπλάσθη μετά της Λιλίθ, πρώτης γυναικός του, κολλημένης μαζή του εκ των νώτων· ο χωρισμός των δύο σωμάτων έγεινε κατόπιν ένεκα ερίδων, μετ' αυτόν δε, της Λιλίθ επιδοθείσης εις την λατρείαν του διαβόλου, επλάσθη η Εύα. — Άρα γε εις την παράδοσιν έδωκεν αφορμήν η απορία, η οποία ενωρίτατα αναμφιβόλως ηγέρθη εις τον άνθρωπον, διά την ύπαρξιν εις τον άνδρα γυναικείων οργάνων, οποία οι μαστοί, μη εχόντων κανένα προορισμόν; Η υπόθεσις ίσως δεν είνε απίθανος. Οπωσδήποτε όμως και αν έχουν ταύτα, βέβαιον είνε ότι και η βαθυτέρα επιστημονική έρευνα εις το αυτά καταλήγει συμπέρασμα. Ιδού παραδείγματος χάριν τι λέγει επί του αντικειμένου αυτού ο Μετσνικώφ:

«Η εξέτασις των εσωτερικών γεννητικών οργάνων δεικνύει αρχήν τινα ερμαφροδιτισμού. Εις των άνδρα ανευρίσκονται λείψανα γυναικείων γεννητικών οργάνων, απομεινάρια μήτρας και σαλπίγγων. Εις την γυναίκα απαντώνται επίσης μερικά ίχνη γεννητικών οργάνων άρρενος. Το φαινόμενον τούτο έχει αναμφιβόλως την αρχήν του εις απώτατον παρελθόν, διότι παρατηρείται επίσης εις τα πλείστα των σπονδυλωτών· δεικνύει δε ότι εις εποχήν πολύ απομακρυσμένην τα ζώα αυτά ήσαν ερμαφρόδιτα και ότι με τον καιρόν τα φύλα εχωρίσθησαν οριστικώς, αφήσαντα ίχνη κατά το μάλλον ή ήττον καταφανή της εξελίξεώς των. Τα ίχνη αυτά, υπό την μορφήν οργάνων υποτυπωδών, είνε γνωστά υπό τα ονόματα όργανα του Βέμπερ, του Ρεζενμύλλερ κτλ.» (Elie Metchnikoff, Etudes sur la nature humaine σελ 101). ↩

13) Υιοί του Ποσειδώνος και της Ιφιμεδείας, οι οποίοι επισωρεύσαντες το ένα επάνω εις το άλλο τα όρη Όσσαν, Όλυμπον και Πήλιον απετόλμησαν ανάβασιν εις τον Ουρανόν εναντίον του Διός (βλ Οδυσσείας Λ στ 307). ↩

14) Τα σούρβα (όα υπό των αρχαίων καλούμενα) είνε καρπός της σουρβιάς ή αυγαριάς, όχι πολύ γνωστός σήμερον εις την Ελλάδα, εκτός της βορείου Ευβοίας, όπου φύεται και όπου υπάρχει και χωρίον Αυγαριά. Εις την Μικράν Ασίαν τα σούρβα καλούνται ούβα, διατηρηθείσης της αρχαίας λέξεως. ↩

15) Εις πολλάς ελληνικάς πόλεις η αγαμία ετιμωρείτο ως έγκλημα. Αλλ' ο γάμος εις τους αρχαίους δεν είχε τον σημερινόν χαρακτήρα, το δε υποχρεωτικόν αυτού βάσιν είχε την εκ θρησκευτικών λόγων επιβαλλομένην συνέχισιν της οικογενείας. Κύριος επομένως σκοπός αυτού ήτο η παιδοποιία, η γέννησις άρρενος, ο οποίος έμελλε να εξακολουθήση την λατρείαν της οικογενείας. Διά τούτο εάν ο γάμος απέβαινεν άγονος εξ αιτίας του συζύγου, η σύζυγος ήτον υποχρεωμένη να παραδοθή, εις τον αδελφόν ή άλλον συγγενή αυτού προς παιδοποιίαν, το δε εκ τοιαύτης σχέσεως γεννώμενον τέκνον εθεωρείτο ως υιός του συζύγου. Παρομοίαν αντίληψιν του γάμου ευρίσκομεν και εις τα ιερά βιβλία των Ινδών, την Παχαβαράταν και τους νόμους του Μανού. ↩

16) Λίσπαι εκαλούντο τα δύο ημίση αστραγάλου χωρισθέντος εις την μέσην, διατηρούμενα εις ανάμνησιν φιλοξενίας μεταξύ δύο προσώπων. ↩

17) Υιοί του Ουρανού και της Γης, κατά την θεογονίαν του Ησιόδου, εκ των οποίων τον πρώτον, καταπίνοντα τα τέκνα του, εξέβαλε της αρχής, ως κυβερνώντα θεόν, ο υιός αυτού Ζευς, διαφυγών την κατάποσιν. Και ο μεν Κρόνος υποτίθεται συμβολίζων τον Χρόνον, ο δε Ιαπετός την εκπεσούσαν της ευδαιμονίας ανθρωπότητα. Αλλά κατά την Ορφικήν θεογονίαν, την πολύ βαθυτέραν εις κοσμογονικάς αλληγορίας, ο Κρόνος δεν φαίνεται να έχη καμμίαν σχέσιν με τον Χρόνον. Διότι κατ' αυτήν ο μεν Χρόνος τάσσεται ως αρχή του παντός, έχων δημιουργικήν δύναμιν, ενώ ο Κρόνος αναφαίνεται πολύ αργότερα, έπειτα από γεννεαλογικήν σειράν κατά την οποίαν προηγούνται το Χάος και ο Αιθήρ, ο Έρως, η Νυξ, ο Ουρανός και η Γη και εκ τούτων οι Τιτάνες, μεταξύ των οποίων ο Κρόνος. ↩

18) Ανάγκη ή Ειμαρμένη, ανωτέρα τις θεότης εις την οποίαν και οι θεοί αυτοί υποτάσσονται (Ανάγκα και θεοί πείθονται). ↩

19) Η θεά αυτή της ελληνικής μυθολογίας, πρόξενος όλων των κακών εις τους ανθρώπους, έχει πολλήν αναλογίαν προς τον Σατανάν της χριστιανικής θρησκείας. Ο Ζευς εκρήμνισεν αυτήν από του ουρανού εις την γην, ομόσας ότι δεν θέλει αφήσει αυτήν πλέον ν' αναβή εις τον Όλυμπον. ↩

20) Σοφιστής δεινός και ρήτωρ θαυμαζόμενος, σύγχρονος του Σωκράτους, ένα δε από τα κυριώτερα πρόσωπα του ομωνύμου διαλόγου του Πλάτωνος. ↩

21) Η καλλονή, με άλλας λέξεις, παίζει πρόσωπον μαίας εις την γέννησιν. (Ειλείθυια, εις την ελληνικήν μυθολογίαν, είνε η προστάτις των τοκετών θεότης). ↩

22) Η κοτύλη ως μέτρον χωρητικότητος ήτον το δωδέκατον του χοός, ισοδυναμούντος με δύο περίπου ιδικάς μας οκάδας· ώστε αι οκτώ κοτύλαι ισοδυναμούν με 1 1/2 σχεδόν ιδικήν μας οκάν ή με 2 λίτρας περίπου. ↩

23) Η έκφρασις είνε παρμένη από τον Όμηρον. ↩

24) Σάτυρος, όστις ευρών τους υπό τους Αθηνάς ριφθέντας αυλούς και εκμαθών την μουσικήν, ετόλμησε να διαγωνισθή προς τον Απόλλωνα, αλλά νικηθείς εξεδάρη ζωντανός υπό τούτου. ↩

25) Αυλητής εκ Φρυγίας, ο οποίος κατ' άλλους μεν ήτο πατήρ, κατ' άλλους δε μαθητής του Μαρσύου. ↩

26) Χρύσεα χαλκείων διαμείβεσθαι, έκφρασις παροιμιακή την αρχήν της έχουσα εις την υπό του Ομήρου αναφερομένην ανταλλαγήν όπλων μεταξύ Γλαύκου και Διομήδους (Ιλιάδος Ζ στ. 236). ↩

27) Οίον δ' αυ τόδ' έρεξε και έτλη καρτερός ανήρ (Οδυσσείας Δ, στ. 242). Την ακριβή και συγχρόνως υποφερτήν οπωσδήτοτε αισθητικώς απόδοσιν του στίχου αυτού εν λογική συναφεία και προς τα επόμενα, την νομίζω ακατόρθωτον. Διά τούτο και απεμακρύνθην ολίγον της ακριβούς εννοίας τον λέξεων. Εν πάση περιπτώσει ιδού πώς αποδίδει ο Πολυλάς εις την σχετικώς καλλίστην της Οδυσσείας μετάφρασίν του τον στίχον αυτόν εν συναφεία και προς το όλον της ομηρικής εκφράσεως:

    Και όλους εγώ δεν δύναμαι να είπω τους αγώνες
    όσους ο στερεόκαρδος κατώρθωσε Οδυσσέας,
    αλλ' ένα πώπραξε λαμπρόν με τόλμην ο ανδρείος
    ςτήν Τροίαν, όπ' οι Αχαιοί είχετε μύρια πάθη.↩

28) Χαρακτηρισμός του Σωκράτους υπό του χορού των Νεφελών του Αριστοφάνους.↩