ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΦΕΞΗ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΓΡΑΦΕΩΝ
ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΙΠΠΑΡΧΟΣ — ΑΝΤΕΡΑΣΤΑΙ
ΜΕΤΑΦΡΑΣΙΣ Κ. Δ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΟΥ
ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ Δ. ΦΕΞΗ
ΠΛΑΤΩΝΟΣ
ΙΠΠΑΡΧΟΣ Ή ΦΙΛΟΚΕΡΔΗΣ
ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ )ΣΩΚΡΑΤΗΣ )ΕΤΑΙΡΟΣ
Σωκράτης
Και τι είναι λοιπόν η φιλοκέρδεια; Τι ιδιαίτερον γνώρισμα έχει και
ποίοι είναι οι φιλοκερδείς;
Εταίρος
Να σου πω· μου φαίνεται ότι είναι εκείνοι όσοι έχουν την αξίωσιν να
κερδίζουν από πράγματα ουδεμίαν έχοντα αξίαν.
Σωκράτης
Αλλά τι από τα δύο; σου φαίνεται ότι γνωρίζουν ότι δεν έχουν
καμμίαν αξίαν τα πράγματα ή ότι αγνοούν; Διότι, αν συμβαίνη το
δεύτερον, δηλαδή αγνοούν, τότε μας παρουσιάζεις τους φιλοκερδείς ως
ανθρώπους εντελώς ανοήτους.
Εταίρος
Όχι, όλως διόλου, δεν λέγω ότι είναι ανόητοι, αλλά πανούργοι και
πονηροι και δούλοι εις το κέρδος, διότι ενώ γνωρίζουν ότι δεν έχουν
καμμίαν αξίαν εκείνα από τα οποία τολμούν να κερδίζουν, εν τούτοις
έχουν την θρασύτητα να επιδιώκουν εξ αυτών κέρδος.
Σωκράτης
Αρά γε λοιπόν λέγεις ότι ο φιλοκερδής είναι όπως ο γεωργός ο
οποίος, ενώ φυτεύει κάτι και γνωρίζει ότι το φυτόν αυτό δεν έχει
καμμίαν αξίαν, εν τούτοις έχει την αξίωσιν να κερδίση απ' αυτό αφού
μεγαλώση; Αρά γε τον παρομοιάζεις με αυτόν;
Εταίρος
Απ' οτιδήποτε, Σωκράτη, ο φιλοκερδής νομίζει ότι πρέπει να κερδίζη.
Σωκράτης
Μη μου απαντάς χωρίς διόλου να σκέπτεσαι ωσάν να ηδικήθης από
κανένα· αλλά, αφού εντείνεις όλην σου την προσοχήν εις τα λεγόμενά
μου, αποκρίσου μου, ως να σε ηρώτων πάλιν εξ αρχής· δεν συμφωνείς
ότι ο φιλοκερδής ειξεύρει πολύ καλά τι αξίαν έχει εκείνο από το
οποίον έχει την αξίωσιν να κερδίζη:
Εταίρος
Βεβαιότατα· συμφωνώ όλως διόλου.
Σωκράτης
Ποίος λοιπόν ειξεύρει άριστα την αξίαν των φυτών και την εποχήν και
την καλήν ή κακήν ποιότητα της γης, εις την οποίαν πρέπει αυτά να
φυτεύουν, διά να μεταχειρισθώμεν κ' εμείς κάτι από τας σοφάς
εκείνας εκφράσεις με τας οποίας στολίζουν τους λόγους των οι
επιδέξιοι δικανικοί ρήτορες.
Εταίρος
Κατά την γνώμην μου αυτός θα είναι γεωργός.
Σωκράτης
Αλλά το να έχη κανείς την αξίωσιν να κερδίζη, φρονείς ότι είναι
τίποτε άλλο από το να νομίζη ότι πρέπει να κερδίζη;
Εταίρος
Βεβαίως, φρονώ ότι είναι έν και το αυτό.
Σωκράτης
Μη προσπαθής λοιπόν να περιπαίζης εσύ, νέος εις την ηλικίαν, εμέ
γέροντα πλέον, με το να μου απαντάς πράγματα τα οποία και συ ο
ίδιος δεν τα πιστεύεις· αλλά ειπέ μου ειλικρινώς· αρά γε είναι
δυνατόν ένας άνθρωπος που εξασκεί το επάγγελμα του γεωπόνου, πάρε
δε οποιονδήποτε θελήσης, να πιστεύη πως θα κερδίση από ένα φυτόν το
οποίον, ενώ γνωρίζει ότι δεν αξίζει, εν τούτοις το καλλιεργεί;
Εταίρος
Όχι, μα τον Δία, εγώ τουλάχιστον δεν το πιστεύω αυτό.
Σωκράτης
Αλλά μήπως και ένας καλός γνώστης των ίππων, όταν ειξεύρη ότι η
τροφή την οποίαν δίδει στο άλογό του είναι επιβλαβής, φαντάζεσαι
πως αγνοεί ότι το καταστρέφει;
Εταίρος
Όχι, βεβαίως το γνωρίζει πολύ καλά.
Σωκράτης
Άρα λοιπόν δεν πιστεύει ότι από το στάρι αυτό της κακής ποιότητος
θα έχη κέρδος;
Σωκράτης
Όχι, δεν το πιστεύει.
Σωκράτης
Αλλά μήπως φαντάζεσαι ότι και ένας πλοίαρχος, ο οποίος έχει
εξηρτημένον το καράβι του με ιστία και πηδάλια κακοφτιασμένα, δεν
ειξεύρει ότι θα υποστή ζημίας, και ότι μαζί με το πλοίον του θα
χαθή και αυτός ο ίδιος και όσα τυχόν πράγματα θα μεταφέρη;
Εταίρος
Α, όχι· το γνωρίζει πολύ καλά.
Σωκράτης
Άρα, δεν φαντάζεται ότι θα του αποφέρη κέρδος μία τέτοια κακή
προετοιμασία;
Εταίρος
Όχι βέβαια.
Σωκράτης
Αλλά μήπως και ένας στρατηγός, ο οποίος γνωρίζει ότι ο στρατός του
είναι ατελώς ωπλισμένος, πιστεύει πως θα έχη ποτέ ευνοϊκόν
αποτέλεσμα από τοιούτον στρατόν, και απαιτεί να είναι τοιούτο το
αποτέλεσμα;
Εταίρος
Όλως διόλου δεν το πιστεύει αυτό.
Σωκράτης
Αλλά και ένας αυλητής ο οποίος έχει αυλούς άνευ ουδεμιάς αξίας, ή
κιθαριστής λύραν, ή τοξότης τόξον, ή οποιοσδήποτε άλλος με μίαν
λέξιν από τους τεχνίτας ή από τους άλλους σώφρονας ανθρώπους, όταν
έχη όργανα δίχως καμμίαν αξίαν ή άλλην οποιανδήποτε προπαρασκευήν
τοιαύτην· έχει την ιδέαν ότι θα κερδίζη από αυτά;
Εταίρος
Όχι, μα την αλήθεια, είναι φανερόν ότι δεν ημπορεί να πιστεύση
τέτοιο πράγμα.
Σωκράτης
Ποίους λοιπόν επί τέλους ονομάζεις συ φιλοκερδείς; Χωρίς
αμφιβολίαν, βέβαια, όχι αυτούς περί των οποίων εκάμαμεν τώρα δα
λόγον, οι οποίοι ενώ ξεύρουν τα άνευ ουδεμιάς αξίας αντικείμενα, εν
τούτοις νομίζουν ότι πρέπει να κερδίζουν από αυτά· διότι τότε κατά
τα λεγόμενά σου, αγαπητέ μου, κανείς από τους ανθρώπους δεν είναι
φιλοκερδής.
Εταίρος
Αλλά εγώ, Σωκράτη, θέλω να ειπώ ότι εκείνοι είναι φιλοκερδείς, οι
οποίοι κάθε φοράν ωσάν να τους ωθή κάποια αχόρταγη πλεονεξία
ορέγονται υπερβολικά και τα ελάχιστα πράγματα, τα οποία ή δεν έχουν
καμμίαν αξίαν ή έχουν κάποιαν αλλ' όλως διόλου ασήμαντον, και
ζητούν να κερδοσκοπούν επ' αυτών.
Σωκράτης
Πολύ καλά, φίλε μου, αλλ' όχι βέβαια ότι και γνωρίζουν ότι δεν
αξίζουν τίποτε· διότι τούτο τώρα πλέον το έχομεν εξακριβώσει καλά,
με εκείνα τα οποία είπαμεν, ότι είναι αδύνατον.
Εταίρος
Να σου πω κ' εγώ σκέπτομαι ομοίως.
Σωκράτης
Αν λοιπόν δεν το γνωρίζουν, είναι φανερόν ότι το αγνοούν, και
παίρνουν τα άνευ ουδεμιάς αξίας πράγματα ότι έχουν αξίαν.
Εταίρος
Όπως φαίνεται.
Σωκράτης
Αλλά τέλος πάντων, το να αγαπά κανείς να κερδίζη είναι το ίδιον σαν
να επιθυμή να έχη οπωσδήποτε κάποιο κέρδος;
Εταίρος
Βεβαίως· τι ερώτησις είναι αυτή;
Σωκράτης
Κέρδος δε ονομάζεις το αντίθετον της ζημίας;
Εταίρος
Ναι, αυτό λέγω κέρδος, τουλάχιστον εγώ.
Σωκράτης
Υπάρχει λοιπόν κανείς ο οποίος να θεωρή την ζημίαν ως αγαθόν;
Εταίρος
Όχι, κανείς.
Σωκράτης
Είναι λοιπόν η ζημία κακόν;
Εταίρος
Μάλιστα.
Σωκράτης
Άρα συμπεραίνομεν εξ αυτού ότι βλάπτονται οι άνθρωποι από την
ζημίαν.
Εταίρος
Βεβαίως βλάπτονται.
Σωκράτης
Άρα η ζημία είναι κακόν.
Εταίρος
Ναι, δεν υπάρχει αμφιβολία.
Σωκράτης
Είναι δε το κέρδος το εναντίον της ζημίας;
Εταίρος
Το εναντίον.
Σωκράτης
Άρα το κέρδος είναι αγαθόν.
Εταίρος
Βεβαίως, είναι.
Σωκράτης
Εκείνους λοιπόν οι οποίοι αγαπούν το αγαθόν ονομάζεις φιλοκερδείς;
Εταίρος
Καθώς φαίνεται.
Σωκράτης
Τουλάχιστον, καλέ μου, δεν τους λέγεις και τρελλούς τους
φιλοκερδείς; Αλλά συ ο ίδιος ειπέ μου, ειλικρινώς αγαπάς ή δεν
αγαπάς εκείνο το οποίον θα είναι αγαθόν;
Εταίρος
Βεβαίως το αγαπώ.
Σωκράτης
Υπάρχει δε κανέν αγαθόν το οποίον να μη το επιθυμής αλλά να
προτιμάς από αυτό το κακόν;
Εταίρος
Όχι βέβαια, μα τον Δία.
Σωκράτης
Αλλά επιθυμείς και αγαπάς ομοίως όλα τα αγαθά;
Εταίρος
Ναι, ναι.
Σωκράτης
Ερώτησε λοιπόν και εμέ αν κ' εγώ δεν τα αγαπώ· διότι και εγώ θα
συμφωνήσω μαζί σου ότι επιθυμώ τα αγαθά. Αλλά κοντά εις εμέ και σε,
δεν νομίζεις ότι και όλοι οι άνθρωποι αγαπούν τα αγαθά και μισούν
το κάθε τι κακόν;
Εταίρος
Αυτό φαίνεται τουλάχιστον και εις εμέ.
Σωκράτης
Δεν ωμολογήσαμεν δε ότι το κέρδος είναι αγαθόν;
Εταίρος
Ναι, ναι· αυτό το παρεδέχθημεν και οι δύο.
Σωκράτης
Κατ' αυτόν τον τρόπον πάλιν όλοι οι άνθρωποι φαίνονται ότι είναι
φιλοκερδείς, ενώ προηγουμένως κατά τα λεγόμενά μας κανείς δεν ήτο
φιλοκερδής. Ποίαν λοιπόν από τας δύο αυτάς προτάσεις θα ημπορούσε
να μεταχειρισθή κανείς διά να μη απατηθή;
Εταίρος
Νομίζω Σωκράτη, ότι τότε είναι βέβαιος κανείς ότι δεν θα απατηθή,
όταν μεταχειρίζεται εις τας ομιλίας του τον φιλοκερδή όπως του
πρέπει. Είναι δε ορθόν να λαμβάνη ως φιλοκερδή εκείνον όστις
καταγίνεται εις αυτά και έχει την αξίωσιν να κερδίζη από εκείνα από
τα οποία οι χρηστοί άνθρωποι δεν τολμούν να κερδίζουν.
Σωκράτης
Αλλά βλέπεις, αγαπητέ μου, ότι τώρα δα εσυμφωνήσαμεν εις αυτό και
οι δύο, ότι δηλαδή το να κερδίζη κανείς είναι ίσον προς το να
ωφελήται.
Εταίρος
Ε λοιπόν, και που θέλεις να καταλήξης;
Σωκράτης
Βλέπεις ακόμη ότι και μαζί μ' αυτό παρεδέχθημεν και έν άλλο, ότι
όλοι οι άνθρωποι επιθυμούν τα αγαθά και πάντοτε θα τα επιθυμούν.
Εταίρος
Ναι, ναι.
Σωκράτης
Λοιπόν και οι τίμιοι άνθρωποι εξάπαντος επιθυμούν κάθε είδος
κέρδους, εάν βέβαια τα κέρδη αυτά είνε τίμια.
Εταίρος
Όχι όμως εκείνα τα κέρδη, Σωκράτη, από τα οποία θα βλαβούν ηθικώς.
Σωκράτης
Το να υποστούν δε κάποιαν βλάβην λέγεις ότι είναι ίσον προς το να
ζημιωθούν ή είναι άλλο τι;
Εταίρος
Όχι· αλλά λέγω ότι είναι ίσον προς το να ζημιωθούν.
Σωκράτης
Από το κέρδος λοιπόν οι άνθρωποι ζημιώνονται ή από την ζημίαν;
Εταίρος
Και από τα δύο· διότι και από την ζημίαν ζημιώνονται και από το
κέρδος το πονηρόν.
Σωκράτης
Και πώς; Είναι δυνατόν λοιπόν κατά την γνώμην σου έν πράγμα καλόν
και ωφέλιμον να είναι πονηρόν;
Εταίρος
Όχι βεβαίως, δεν το πιστεύω αυτό ως ορθόν.
Σωκράτης
Δεν εσυμφωνήσαμεν λοιπόν και οι δύο προ ολίγου ότι το κέρδος είναι
αντίθετον της ζημίας, η οποία είναι κακόν;
Εταίρος
Και τώρα ακόμη το λέγω.
Σωκράτης
Αφού δε είναι αντίθετον προς το κακόν, δεν έπεται εκ τούτου ότι
είναι καλόν;
Εταίρος
Ναι· αυτό το ωμολογήσαμεν.
Σωκράτης
Βλέπεις λοιπόν ότι αγωνίζεσαι να με εξαπατήσης με το να μου λέγης
επί τούτω αντίθετα από εκείνα τα οποία είπαμεν και οι δύο προ
ολίγου;
Εταίρος
Όχι, μα τον Δία, Σωκράτη, δεν το βάνω αυτό στο νου μου. Να ιδής
όμως ότι συμβαίνει το εναντίον απ' ό,τι νομίζεις, διότι συ με
εξαπατάς και δεν ειξεύρω κ' εγώ που θέλεις να καταλήξης. Μ' έχεις
κάμει με τα λόγια σου να μην ειξεύρω που ευρίσκομαι και μου έχεις
γυρίσει τον νουν άνω κάτω.
Σωκράτης
Σιώπα, μη λέγης τέτοια λόγια, σε παρακαλώ, διότι βεβαίως δεν θα
έκανα και πολύ καλά αν δεν ακολουθούσα την συμβουλήν ενός ανθρώπου
και εναρέτου και σοφού.
Εταίρος
Ποίος είναι αυτός; Και ως προς τι μάλιστα θα τον πιστεύσης
Σωκράτης
Εις τον συμπολίτην μου και φυσικά και ιδικόν σου συμπολίτην; τον
Ίππαρχον, τον μεγαλύτερον και σοφώτερον υιόν του Πεισιστράτου, του
καταγομένου από τους Φιλαίδας. Αυτός κι' άλλα πολλά δείγματα της
σοφίας του έδωσε και ήτον ο πρώτος ο οποίος έφερε τα ποιήματα του
Ομήρου εις την πόλιν μας, και υπεχρέωσε τους ραψωδούς να τα
απαγγέλλουν κατά την μεγάλην εορτήν των Παναθηναίων ένα προς ένα με
τη σειρά τους και κατά τάξιν, καθώς και σήμερα ακόμη γίνεται. Αυτός
δε ήτο που έστειλε και, έφερεν εις την πόλιν μας μ' ένα πλοίον με
πενήντα κουπιά τον Τήνιον Ανακρέοντα. Τον δε Σιμωνίδην, ο οποίος
κατήγετο από την Κω, τον έπειθε και τον εκρατούσε διαρκώς κοντά του
με το να δίδη μεγάλους μισθούς και άφθονα δώρα. Όλα δε αυτά τα
έκαμε διότι επεθύμει να μορφώση τους πολίτας και τοιουτοτρόπως να
άρχη λαού όσον το δυνατόν καλύτερον ανεπτυγμένου, επειδή είχε την
γνώμην, ως καλός και ενάρετος άνθρωπος, ότι δεν έπρεπε να φθονή
τους άλλους διά την γνώσιν των και να κρατή την σοφίαν ως
αποκλειστικόν ιδικόν του προτέρημα. Και αφού χάρις εις τας
προσπαθείας του οι Αθηναίοι είχαν πλέον αποκτήσει κάποιαν σχετικήν
μόρφωσιν και τον εθαύμαζαν διά την μεγάλην του σοφίαν, έστρεψε
πάλιν τας φροντίδας του εις εκείνους οι οποίοι εζούσαν εις τους
αγρούς, διότι εσκόπευε να μορφώση και αυτούς, και έστηνεν αγάλματα
τα οποία παρίσταναν τον Ερμήν εις όλους τους δρόμους που ωδηγούσαν
από το άστυ εις τους αγρούς, και κατόπιν, αφού εδιάλεξε και από την
φυσικήν του γνώσιν και από όσα είχε διδαχθή, εκείνα που ενόμιζεν ως
τας πλέον σοφάς κρίσεις του, αυτάς εχάραζεν εις τους Ερμείς
καμωμένας εις ελεγειακούς στίχους, λόγια και διδάγματα σοφίας. Κατ'
αυτόν δε τον τρόπον θα επετύγχανεν ώστε κατά πρώτον μεν οι υπήκοοι
του να μη θαυμάζουν και τόσον τα σοφά εκείνα επιγράμματα τα
χαραγμένα εις το μαντείον των Δελφών, ως το &Γνώσι σαυτόν& και το
&Μηδέν άγαν&, και τα άλλα τα παρόμοια, άλλα να θεωρούν πλέον σοφάς
τας σκέψεις αυτού του ιδίου, έπειτα δε διά να συχνάζουν εις τας
Αθήνας από τους αγρούς προς εντελή μόρφωσίν των οι διαβάται οι
οποίοι εδιάβαζαν τας συμβουλάς αυτάς και ελάμβανον μέρος εις το
γεύμα της σοφίας του. Ήσαν δε δύο τα επιγράμματα· εις μεν το
αριστερόν μέρος εκάστου Ερμού ήτο χαραγμένον το όνομά του και
ολίγον χαμηλότερα έλεγεν ο Ερμής ότι ευρίσκετο μεταξύ του άστεως
και του τάδε ή του τάδε δήμου, προς τα δεξιά δε εδιάβαζε κανείς τα
εξής:
Αυτό είναι το ίδρυμα του Ιππάρχου· διάβαινε με δικαίαν σκέψιν.
Υπήρχαν δε και άλλα επιγράμματα εις άλλους &Ερμείς&, πολυάριθμα και καλογραμμένα· εκεί πέρα δε επί της Σειριακής οδού υπάρχει ακόμα και έν επί του οποίου είναι χαραγμένα τα εξής:
Αυτό είναι το ίδρυμα του Ιππάρχου· μη τον φίλον σου απατάς.
Διά τούτο λοιπόν κ' εγώ δεν θα ετολμούσα ποτέ να εξαπατήσω εσέ τον φίλον μου και να απιστήσω εις ένα τόσον μεγάλον άνθρωπον, του οποίου ο θάνατος έγινεν αιτία να τυραννηθούν οι Αθηναίοι τρία ολόκληρα έτη από τον αδελφόν του Ιππίαν. Και θα έχης βεβαίως ακούσει από τους παλαιούς ότι μόνον τα τρία αυτά έτη έγινε τύραννος εις τας Αθήνας και ότι όλον τον άλλον καιρόν εζούσαν οι Αθηναίοι σχεδόν όπως και υπό την βασιλείαν του Κρόνου. Οι ευφυέστεροι δε και οι πλέον μορφωμένοι λέγουν και βεβαιούν πως η αιτία του θανάτου του Ιππάρχου δεν ήτο εκείνη την οποίαν επίστεψαν οι περισσότεροι, η προσβολή δηλαδή την οποίαν έκαμε προς την αδελφήν του Αριστογείτονος απαγορεύσας εις αυτήν να κανηφορήση μετά των άλλων παρθένων κατά την μεγάλην εορτήν των Παναθηναίων διότι, εάν και αυτοί ενόμιζον το ίδιον, θα ήσαν πολύ ευαπάτητοι, αλλά λέγουν ότι ήτο η εξής: Ο Αρμόδιος ήτο υπερβολικά αγαπητός εις τον Αριστογείτονα και είχεν εκπαιδευθή υπ' αυτού· ο Αριστογείτων λοιπόν υπερηφανεύετο διότι κατώρθωσε να μορφώση ένα άνθρωπον ως τον Αρμόδιον, και εθεωρούσε τον Ίππαρχον ως αντίπαλον. Έτυχε δε εκείνην την εποχήν ο Αρμόδιος να αγαπά κάποιον από τους ωραιοτέρους και τους γενναιότερους των τότε νέων· και αναφέρουν εις τας ομιλίας των το όνομά του, αλλ' εγώ, να σου πω, δεν το ενθυμούμαι αυτήν την στιγμήν· λέγουν λοιπόν ότι ο νεαρός αυτός ο οποίος προηγουμένως εθαύμαζε τον Αρμόδιον και τον Αριστογείτονα ως σοφούς, άμα συνανεστράφη τον Ίππαρχον τους περιεφρόνησε· τότε δε αυτοί ησθάνθησαν πολύ μεγάλην λύπην να τους βαρύνη και διά την ατιμίαν την οποίαν έπαθον ωργίσθησαν υπερβολικά και εφόνευσαν ένεκα της αιτίας αυτής τον Ίππαρχον.
Εταίρος
Κοντεύεις, Σωκράτη, ή να μη με νομίζης φίλον σου ή, εάν με πιστεύης
και θέλης να είμαι φίλος σου, να μη έχης πεποίθησιν εις τον
Ίππαρχον. Επειδή μ' ό,τι και να είπης, ποτέ δεν θα πεισθώ ότι δεν
θέλεις να με εξαπατάς με τον ένα ή με τον άλλον τρόπον.
Σωκράτης
Πολύ καλά. Εν τούτοις εγώ ωσάν να μεταχειρίζωμαι τα λόγια μου καθώς
παίζουν τους πεσσούς, θέλω από εκείνα τα οποία έχουν ειπωθή να σε
αφήσω να εκλέξης πάλιν οτιδήποτε θελήσης, διά να μη νομίζης ότι σε
εξαπατούν.
Αρά γε, θέλεις να σου κάμω την χάριν και να παραδεχθώ ότι τα αγαθά
δεν τα επιθυμούν όλοι οι άνθρωποι;
Εταίρος
Όχι όλως διόλου.
Σωκράτης
Αλλά μήπως το ότι και να ζημιώνεται κανείς και αυτή η ζημία δεν
είναι κακόν;
Εταίρος
Όχι.
Σωκράτης
Αλλά μήπως το ότι να κερδίζη κανείς και το κέρδος δεν είναι
αντίθετα από το να ζημιώνεται και από την ζημίαν;
Εταίρος
Ούτε και αυτό.
Σωκράτης
Αλλά μήπως τέλος πάντων το ότι να κερδίζη κανείς δεν είναι πράγμα
αγαθόν, ενώ είναι αποδεδειγμένον πως είναι αυτό αντίθετον προς το
κακόν;
Εταίρος
Όχι όλως διόλου, ούτε να μου αναφέρης άλλο τι παρόμοιον.
Σωκράτης
Φρονείς λοιπόν, καθώς φαίνεται, ότι άλλο μεν κέρδος είναι καλόν,
άλλο δε κακόν.
Εταίρος
Βεβαίως, καλά το εσκέφθης.
Σωκράτης
Ε λοιπόν· εγώ παραδέχομαι την ιδέαν σου αυτήν· ας είπωμεν ότι
υπάρχει και καλόν και κακόν κέρδος· αλλά μ' όλα ταύτα, είτε καλόν
είτε κακόν είναι το κέρδος, πάντως είναι κέρδος· δεν είν' έτσι;
Εταίρος
Προς τι η ερώτησίς σου αύτη;
Σωκράτης
Θα σου εξηγηθώ. Υπάρχει και καλόν και κακόν στάρι;
Εταίρος
Βεβαίως.
Σωκράτης
Είναι λοιπόν τίποτε περισσότερον το έν από το άλλο στάρι, ή
ομοιάζουν κατά τούτο τουλάχιστον, ότι είναι και τα δύο σιτάρια, και
δεν διαφέρουν τίποτε το έν από το άλλο, εις το ότι και τα δύο είναι
στάρια, αλλά μόνον κατά το ότι το έν είναι καλής ποιότητος, το δε
άλλο κακής;
Εταίρος
Βεβαίως, συμφωνώ με τα λεγόμενά σου.
Σωκράτης
Λοιπόν και το ποτόν και όλα τα άλλα εξ εκείνων των πραγμάτων, τα
οποία κατ' ουσίαν είναι τα αυτά, αλλά τα μεν έχουν γίνει καλά, τα
δε κακά, δεν διαφέρουν διόλου το έν από το άλλο κατά το ότι είναι
της αυτής αιτίας; Καθώς λόγου χάριν ο άνθρωπος είναι άλλος μεν
χρηστός, άλλος δε πονηρός.
Εταίρος
Ναι, το παραδέχομαι.
Σωκράτης
Αλλ' εν πάση περιπτώσει νομίζω ότι ή ούτως ή άλλως είναι άνθρωπος·
και κανείς δεν είναι τίποτε περισσότερον από τον άλλον, ούτε ο
πονηρός από τον χρηστόν ούτε ο καλός από τον κακόν.
Εταίρος
Πολύ αληθινά τα λέγεις.
Σωκράτης
Κατά τον ίδιον τρόπον λοιπόν ας σκεπτώμεθα και διά το κέρδος, ότι
δηλαδή κέρδος είναι επίσης και το κακόν και το καλόν κέρδος.
Εταίρος
Τι να γίνη; ας είπωμεν ότι είναι καθώς το λέγεις.
Σωκράτης
Εκ τούτου λοιπόν συμπεραίνομεν ότι τίποτε παραπάνω δεν κερδίζει από
τον άλλον εκείνος ο οποίος επιδιώκει και λαμβάνει το καλόν κέρδος ή
το κακόν καθώς μάλιστα παρεδέχθημεν κανένα από τα κέρδη αυτά δεν
φαίνεται να αξίζη περισσότερον από το άλλο.
Εταίρος
Ναι, έχεις δίκαιον.
Σωκράτης
Διότι το περισσότερον και το ολιγώτερον δεν υπάρχει ούτε εντός του
ενός ούτε εντός του άλλου.
Εταίρος
Βεβαίως όχι.
Σωκράτης
Και πώς λοιπόν θα ήτο δυνατόν να υπάρχη δι' ένα οιονδήποτε το
πλεονέκτημα του περισσοτέρου ή ολιγωτέρου επί ενός πράγματος το
οποίον αυτό καθ' εαυτό δεν είναι επιδεκτικόν να γείνη ούτε
περισσότερον ούτε ολιγώτερον;
Εταίρος
Είναι αδύνατον.
Σωκράτης
Αφού λοιπόν κέρδη είναι ομοίως και τα δύο και ωφέλιμα μάλιστα,
πρέπει πάντες ημείς ν' αναζητήσωμεν τούτο, διατί δηλαδή ονομάζεις
και τα δύο κέρδη και τι διακρίνεις το ίδιον και εις τα δύο; καθώς
αν μ' ερωτούσες συ αυτά τα οποία τώρα σ' ερώτησα εγώ, δηλαδή διά
ποίον λόγον επί τέλους και το καλόν στάρι και το στάρι της κακής
ποιότητος ονομάζω ομοίως και τα δύο στάρια, θα σου απαντούσα με
ολίγα λόγια ότι τα καλώ τοιουτοτρόπως, επειδή και τα δύο είναι ξηρά
τροφή του σώματος, και θα σου έλεγα ακόμη ότι διά τον λόγον αυτόν
ονομάζω και τα δύο στάρια. Διότι δεν υπάρχει αμφιβολία ότι θα
παραδεχθής ότι το στάρι δεν είναι τίποτε άλλο από αυτό· δεν είν'
έτσι;
Εταίρος
Βεβαίως· είναι όπως τα λέγεις.
Σωκράτης
Και εάν επρόκειτο και περί του ποτού θα σου απαντούσα πάλιν κατά
τον ίδιον τρόπον, ότι δηλαδή ποτόν δεν είναι τίποτε άλλο παρά το
όνομα της υγράς τροφής του σώματος, είτε καλόν είναι αυτό, είτε
κακόν· και δι' όλα τα άλλα πράγματα θα σου απαντούσα επίσης κατά
τον ίδιον τρόπον. Προσπάθησε λοιπόν και συ να με μιμηθής και να μου
απαντάς καθώς εγώ σου απαντώ. Λέγεις εσύ ότι και τα δύο είναι
κέρδη, και το καλόν δηλαδή κέρδος και το κακόν. Τι το κοινόν
βλέπεις εις αυτά; Μήπως διακρίνεις τούτο, ότι δηλαδή μοιάζουν κατά
το ότι είναι και τα δύο κέρδη; Εάν δε πάλιν δεν έχεις τι να μου
απαντήσης, πρόσεχε εις την ερώτησιν την ιδικήν μου. Ονομάζεις τέλος
πάντων κέρδος το κάθε τι το οποίον αποκτά κανείς όταν χωρίς να
δαπανά τίποτε ή με πολύ ολίγα έξοδα απολαύει περισσότερα;
Εταίρος
Πολύ ωραία! Μου φαίνεται πως αυτό είναι εκείνο το οποίον ονομάζω
εγώ κέρδος.
Σωκράτης
Θα είπης όμως και ότι θα είναι κερδισμένος κανείς εάν αρρωστήση
έπειτα από ένα πλούσιον γεύμα, έστω και αν δεν εδαπάνησε δι' αυτό
τίποτε;
Εταίρος
Όχι μα τον Δία, αυτό δεν θα το ειπώ ποτέ.
Σωκράτης
Εάν δε έπειτα από διαρκή καλοφαγίαν αντί να αρρωστήση κανείς,
αποκτά τουναντίον τελείαν υγείαν, θα έχη τότε κέρδος ή ζημίαν;
Εταίρος
Κέρδος, δεν υπάρχει αμφιβολία.
Σωκράτης
Δεν είναι λοιπόν τούτο κέρδος, το ν' αποκτά κανείς οτιδήποτε.
Εταίρος
Όχι βεβαίως.
Σωκράτης
Δεν μου λες, σε παρακαλώ διά ποίον από τα δύο λέγεις το όχι, διά το
καλόν ή διά το κακόν απόκτημα; θα είναι κερδισμένος εκείνος που θ'
αποκτήση κάτι κακόν ή δεν θα έχη επίσης κανένα κέρδος, έστω και εάν
εκείνο που θ' αποκτήση, οτιδήποτε, είναι ωφέλιμον;
Εταίρος
Είναι φανερόν πως θα έχη κέρδος εάν το απόκτημα είναι ωφέλιμον.
Σωκράτης
Εάν δε είναι βλαβερόν δεν θα είναι ζημιωμένος;
Εταίρος
Αυτό φρονώ κ' εγώ.
Σωκράτης
Βλέπεις λοιπόν ότι διαρκώς η ομιλία ευρίσκεται εις τον ίδιον κύκλον
και πάντοτε επανέρχεται εις το σημείον από το οποίον ανεχώρησε; Το
μεν κέρδος και πάλιν απεδείχθη ότι είναι καλόν, η δε ζημία κακόν.
Εταίρος
Τι να σου πω! Ούτε ξέρω ούτε έχω πλέον τι να σου πω.
Σωκράτης
Και βεβαίως δεν έχεις άδικον να απορής έτσι· αλλ' απάντησέ μου
ακόμη και εις τούτο · εάν κανείς δαπανήση ολιγώτερα και αποκτήση
περισσότερα, τότε λέγεις ότι αυτό είνε κέρδος;
Εταίρος
Βεβαίως δεν θα κάνη και καμμίαν κακήν πράξιν, εάν έχη την ευφυίαν
να εξοδέψη ολιγώτερον χρυσόν ή άργυρον και να κερδίση έπειτα
περισσότερον.
Σωκράτης
Πολύ καλά· εγώ θα σου κάμω τώρα και μίαν άλλην ερώτησιν. Εάν κανείς
παραδείγματος χάριν, αφού δαπανήση μισό καντάρι χρυσάφι, λάβη
κατόπιν το διπλάσιον αλλά άργυρον, θα βγη τότε αυτός κερδισμένος ή
ζημιωμένος;
Εταίρος
Ζημιωμένος βεβαίως, Σωκράτη· διότι αντί να λάβη το δωδεκαπλάσιον
λαμβάνει το διπλάσιον.
Σωκράτης
Εν τούτοις όμως έλαβε περισσότερον από ό,τι έδωσεν ή δεν είναι
περισσότερον διπλάσιον από το μισό;
Εταίρος
Αλλά ο άργυρος δεν έχει την αξίαν του χρυσού.
Σωκράτης
Ιδού λοιπόν. Πρέπει, καθώς φαίνεται, διά να προσδιορίσωμεν το
κέρδος να γνωρίζωμεν την αξίαν των πραγμάτων. Τώρα, αν και ο
άργυρος μ' όλον τούτο είναι περισσότερον από το χρυσάφι, λέγεις ότι
δεν έχει την αξίαν του, το δε χρυσάφι, αν και είναι ολιγώτερον,
λέγεις ότι έχει μεγαλυτέραν αξίαν.
Εταίρος
Βεβαίως· και επιμένω πάρα πολύ διότι είναι όπως τα λέγω.
Σωκράτης
Είναι λοιπόν η αξία των πραγμάτων εκείνη η οποία αποτελεί το
κέρδος, οποιαδήποτε και αν είναι ποσότης. Εκείνο δε το πράγμα που
δεν έχει καμμίαν αξίαν δεν είναι δυνατόν να παραγάγη κέρδος.
Εταίρος
Ναι, συμφωνώ.
Σωκράτης
Εκείνο δε που έχει αξίαν φρονείς ότι έχει καμμίαν άλλην αξίαν αυτό
καθ' εαυτό ή έγκειται η αξία αυτή εις το ότι αξίζει τον κόπον να
αποκτηθή;
Εταίρος
Ναι, η αξία του έγκειται εις το ότι αξίζει τον κόπον να το αποκτήση
κανείς.
Σωκράτης
Ποίον δε πάλιν φρονείς ότι είναι εκείνο τα οποίον αξίζει τον κόπον
ν' αποκτηθή, το ανωφελές ή το ωφέλιμον;
Εταίρος
Το ωφέλιμον βεβαίως· δεν είναι να γίνεται δι' αυτό συζήτησις.
Σωκράτης
Λοιπόν το ωφέλιμον είναι αγαθόν;
Εταίρος
Ναι.
Σωκράτης
Ιδού τέλος πάντων από όλους τους ανθρώπους πλέον επίμονος· δεν
είναι η τρίτη ή τετάρτη φορά που παραδεχόμεθα ότι εκείνο το οποίον
είναι άξιον να το κερδίζη κανείς είναι αγαθόν;
Εταίρος
Καθώς φαίνεται.
Σωκράτης
Θυμάσαι λοιπόν τώρα ποία ήτο η αρχή και η αιτία της συζητήσεώς μας
αυτής;
Εταίρος
Νομίζω ότι την ενθυμούμαι.
Σωκράτης
Εάν τυχόν και δεν ενθυμήσαι εγώ θα σου το υπομνήσω. Μου αντέτεινες
ότι οι χρηστοί άνθρωποι δεν θέλουν να αποκτούν όλα τα κέρδη παρά
μόνον τα καλά, όχι δε και τα πονηρά.
Εταίρος
Ναι, ναι, όπως τα λέγεις είναι.
Σωκράτης
Τώρα όμως η εξέλιξις της συζητήσεώς μας δεν μας ηνάγκασε να
παραδεχθώμεν ότι όλα τα κέρδη και τα μικρά και τα μεγάλα είναι
καλά;
Εταίρος
Δηλαδή με ηνάγκασες, Σωκράτη, περισσότερον παρά ό,τι με έπεισες.
Σωκράτης
Αλλ' ίσως και με τον καιρόν σε πείση· τώρα όμως, είτε έχεις πεισθή
είτε οπωσδήποτε άλλως, παραδέχεσαι βεβαίως με ημάς ότι όλα τα κέρδη
και τα μικρά και τα μεγάλα είναι καλά;
Εταίρος
Ναι, το παραδέχομαι.
Σωκράτης
Παραδέχεσαι δε και ότι όλοι οι χρηστοί άνθρωποι θέλουν κάθε είδος
κέρδους ή δεν παραδέχεσαι;
Εταίρος
Συμφωνώ καθ' ολοκληρίαν.
Σωκράτης
Αλλ' όμως συ ο ίδιος πάλιν είπες ότι και οι κατεργαραίοι αγαπούν
και τα μικρά και τα μεγάλα κέρδη.
Εταίρος
Ναι, το είπα.
Σωκράτης
Λοιπόν κατά τα λεγόμενά σου όλοι οι άνθρωποι θ' αγαπούν το κέρδος
και οι χρηστοί και οι πονηροί.
Εταίρος
Καθώς φαίνεται.
Σωκράτης
Εάν λοιπόν κανείς κατηγορή οποιονδήποτε ότι είναι φιλοκερδής δεν
κάνει καλά να τον κατηγορή· διότι και αυτός ο ίδιος ο οποίος ούτω
κατηγορεί είναι όμοιος μ' εκείνον τον οποίον λέγει φιλοκερδή.