ΠΡΟΣΩΠΑ TOΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ
ΕΥΔΙΚΟΣ - ΣΩΚΡΑΤΗΣ — ΙΠΠΙΑΣ
Εύδικος.
Συ λοιπόν, καλέ Σωκράτη, διατί σιωπάς, αφού τόσην επίδειξιν έκαμε ο
Ιππίας, και διατί δεν αποφασίζεις ή να επαινέσης μαζί κανέν από όσα
είπε, ή να εξελέγξης, εάν σου φαίνεται ότι κάποιον πράγμα δεν το
είπε καλά; Μάλιστα δε αφού πλέον εμείναμεν μόνοι, όσοι κυρίως έχομεν
την αξίωσιν ότι και ημείς εχρηματίσαμεν εις τας φιλοσοφικάς σπουδάς.
Σωκράτης.
Και βεβαίως, καλέ Εύδικε, πολύ ευχαρίστως θα ήθελα να ερωτήσω τον
Ιππίαν μερικά από όσα έλεγε προ ολίγου περί Ομήρου. Διότι και από
τον πατέρα σου τον Απήμαντον ήκουα, ότι η Ιλιάς είναι καλλίτερον
έπος του Ομήρου από την Οδύσσειαν, και τόσον καλλίτερον, όσον και ο
Αχιλλεύς είναι καλλίτερος από τον Οδυσσέα. Δηλαδή έλεγε ότι από αυτά
τα δύο ποιήματα το μεν έν συνετάχθη προς τιμήν του Οδυσσέως, το δε
άλλο προς τιμήν του Αχιλλέως. Λοιπόν θα ήθελα πολύ να μάθω από τον
Ιππίαν, αν έχη ευχαρίστησιν, ποίαν γνώμην έχει δι' αυτούς τους δύο
άνδρας, ποίον δηλαδή από τους δύο θεωρεί ανώτερον, αφού και άλλα
πολλά και πολύπλοκα μας επέδειξε και δι' άλλους ποιητάς και διά τον
Όμηρον.
Εύδικος.
Αλλά είναι φανερόν ότι δεν θα φθονήση ο Ιππίας να σου απαντήση, εάν
τον ερωτήσης τίποτε. Δεν είναι αλήθεια, καλέ Ιππία, ότι, εάν σε
ερωτήση τίποτε ο Σωκράτης, θα του αποκριθής; Ή πώς αλλέως θα κάμης;
Ιππίας.
Βεβαίως θα αποκριθώ, φίλε Εύδικε, διότι θα ήτο φρικτόν από μέρους
μου, εις μεν την Ολυμπίαν όπου γίνεται πανήγυρις όλων των Ελλήνων,
οσάκις εορτάζονται τα Ολύμπια, πάντοτε να πηγαίνω από την πατρίδα
μου την Ηλείαν εις τον ιερόν τόπον και να παρουσιάζω τον εαυτόν μου
και να ομιλώ οτιδήποτε θέλει κανείς από όσα εγώ έχω ετοιμασμένα να
επιδείξω, και να αποκρίνωμαι εις τον τυχόντα οτιδήποτε με ερωτήση,
τόρα όμως, να αποφύγω την ερώτησιν του Σωκράτους.
Σωκράτης.
Καλέ Ιππία, βεβαίως έπαθες αξιομακάριστον πάθημα, εάν κατά πάσαν
Ολυμπιάδα πηγαίνεις εις τον ιερόν τόπον με τόσον καλάς ελπίδας περί
της ψυχής σου ως προς την σοφίαν της. Και απορώ αν είναι δυνατόν να
πηγαίνη εκεί κανείς από τους γυμνασμένους με το σώμα με τόσον
θάρρος, διά να αγωνισθή καθώς συ λέγεις με τον νουν.
Ιππίας.
Πολύ λογικά, Σωκράτη μου, το έπαθα αυτό εγώ. Διότι, αφ' ότου ήρχισα
να αγωνίζωμαι εις την Ολυμπίαν, ποτέ μου δεν απήντησα άνθρωπον
ανώτερόν μου εις τίποτε.
Σωκράτης.
Ωραίον, καλέ Ιππία, αφιέρωμα και διά την πόλιν των Ηλείων και διά
τους γονείς είναι η φήμη της ιδικής σου σοφίας, καθώς φαίνεται από
τους λόγους σου. Τόρα όμως περί του Αχιλλέως και Οδυσσέως τι έχεις
να μας ειπής; Ποίος λέγεις ότι είναι καλλίτερος από αυτούς τους δύο
και εις τι; Διότι την ώραν που ήμεθα μέσα και συ έκαμνες την
ανακοίνωσίν σου δεν παρηκολούθησα τα λεγόμενά σου. Διότι εδίσταζα να
σε εξαναρωτώ, επειδή ήτο και κόσμος λαϊκός πολύς μέσα, και εφοβούμην
μήπως σου γίνω εμπόδιον εις την ανακοίνωσίν σου. Τόρα πλέον όμως,
αφού είμεθα ολιγώτεροι και αφού ζητεί ο Εύδικος απ' εδώ να σε
ερωτήσω, ειπέ και φώτισέ μας καθαρά, τι έλεγες δι' αυτούς τους δύο
άνδρας; Πώς τους διεχώριζες;
Ιππίας.
Εγώ, Σωκράτη μου, είμαι πρόθυμος να σου ειπώ καθαρώτερα παρά τότε
όσα είπα και δι' αυτούς και διά τα άλλα. Δηλαδή φρονώ ότι ο Όμηρος
παρέστησε καλλίτερον από όλους τους άνδρας οι οποίοι έφθασαν εις την
Τροίαν τον Αχιλλέα, σοφώτερον δε τον Νέστορα, και πολυμηχανώτατον
τον Οδυσσέα.
Σωκράτης.
Οϊμέ, Ιππία μου. Άραγε θα μου κάμης μίαν μικράν χάριν να μη με
περιγελάς, εάν με δυσκολίαν εννοώ τα λεγόμενά σου και συχνά σε
εξαναρωτώ; Σε παρακαλώ λοιπόν, προσπάθησε να μου απαντήσης μειλιχίως
και απαθώς.
Ιππίας.
Σε βεβαιώ, θα ήτο εντροπή μου, Σωκράτη μου, άλλους μεν να εκπαιδεύω
εις αυτά τα ίδια και να έχω την αξίωσιν δι' αυτά να λαμβάνω χρήματα,
τόρα όμως που ερωτώμαι ο ίδιος από σε να μη σε συγχωρώ και να μη σου
απαντώ μειλιχίως.
Σωκράτης.
Πολύ καλά ομιλείς. Δηλαδή εγώ την ώραν που είπες ότι ο Αχιλλεύς
παρουσιάζεται ως ο καλλίτερος, ενόμιζα ότι εννοώ τι θέλεις να ειπής,
επίσης δε και όταν είπες ότι ο Νέστωρ παρουσιάζεται σοφώτατος. Όταν
όμως είπες ότι τον Οδυσσέα τον παρέστησε ο ποιητής ως
πολυμηχανώτατον, να σου ειπώ την αλήθειαν, με αυτό όλως διόλου δεν
το εννοώ τι θέλεις να ειπής. Και ειπέ μου, σε παρακαλώ, μήπως το
εννοήσω καλλίτερα απ' εδώ: ο Αχιλλεύς άραγε δεν παρεστάθη ως
πολυμήχανος από τον Όμηρον;
Ιππίας.
Διόλου μάλιστα, Σωκράτη μου, αλλά αφελέστατος, αφού και εις τας
λιτάς, όπου παρουσιάζει αυτούς να ομιλούν μεταξύ των, λέγει κατά τον
Όμηρον ο Αχιλλεύς προς τον Οδυσσέα:
Πολύτροπε Λαέρτου υιέ, Οδυσσέα, θεού γέννα,
Το ξέρεις, πρέπει να σου ειπώ λόγια παλικαρίσια.
Λοιπόν έτσι που θα στα ειπώ, έτσι θα πάρουν τέλος.
Γιατί είναι εχθρός μου άσπονδος ως και στον Άδη εκείνος,
που κρύπτει άλλα στην ψυχή, και άλλα στο στόμα του έχει.
Εγώ λοιπόν θα σου τα ειπώ, καθώς θα πάρουν τέλος.
Εις αυτούς τους στίχους φανερόνει τον χαρακτήρα του καθενός από
αυτούς τους δύο άνδρας, ότι δηλαδή ο μεν Αχιλλεύς είναι κάπως
ειλικρινής και αφελής, ο δε Οδυσσεύς πολυμήχανος και ψεύτης. Διότι
παριστά ότι ο Αχιλλεύς λέγει αυτούς τους στίχους εις τον Οδυσσέα.
Σωκράτης.
Μα τον Δία, Ιππία μου, πλησιάζω να εννοήσω αυτό που λέγεις. Τον
πολυμήχανον, καθώς μου φαίνεται, τον θεωρείς ψεύτην.
Ιππίας.
Μάλιστα, Σωκράτη μου. Διότι τοιούτον παρέστησε τον Οδυσσέα ο Όμηρος
εις πολλά μέρη και εις την Ιλιάδα και εις την Οδύσσειαν.
Σωκράτης.
Έπεται λοιπόν, καθώς φαίνεται, ότι ο Όμηρος, άλλον μεν νομίζει
αληθινόν άνδρα, και άλλον ψεύτην, όχι όμως τον ίδιον.
Ιππίας.
Και πώς δεν θα νομίζη, καλέ Σωκράτη;
Σωκράτης.
Άραγε και συ ο ίδιος αυτό φρονείς, καλέ Ιππία;
Ιππίας.
Βεβαιότατα. Διότι θα ήτο φρίκη, εάν δεν εφρονούσα αυτό.
Σωκράτης.
Τον Όμηρον λοιπόν ας τον αφήσωμεν κατά μέρος, αφού μάλιστα δεν είναι
δυνατόν να τον εξαναρωτήσωμεν, τι εννοεί εις αυτούς τους στίχους. Συ
όμως, επειδή φαίνεσαι ότι αναλαμβάνεις την ευθύνην και έχεις την
ιδίαν γνώμην εις αυτά που λέγεις, ότι εννοεί ο Όμηρος, απάντησε
συγχρόνως και διά τον Όμηρον και διά τον εαυτόν σου.
Ιππίας.
Αυτό θα γίνη. Μόνον ερώτα συντόμως ό,τι θέλεις.
Σωκράτης.
Τους ψεύτας τους θεωρείς τρόπον τινά ανικάνους εις το να κάμουν κάτι
τι, καθώς τους ασθενείς, ή ικανούς;
Ιππίας.
Ικανούς τους θεωρώ εγώ και πολύ μάλιστα και εις πολλά άλλα και εις
το να εξαπατούν ανθρώπους.
Σωκράτης.
Λοιπόν, συμφώνως με τον λόγον σου, καθώς φαίνεται, είναι ικανοί και
πολυμήχανοι. Δεν είναι έτσι;
Ιππίας.
Μάλιστα.
Σωκράτης.
Αλλά πολυμήχανοι και απατεώνες είναι άραγε από κάποιαν ηλιθιότητα
και ανοησίαν, ή από πανουργίαν και νοημοσύνην;
Ιππίας.
Βεβαιότατα από πανουργίαν και νοημοσύνην.
Σωκράτης.
Επομένως όσον διά φρόνιμοι βεβαίως είναι αυτοί, καθώς φαίνεται.
Ιππίας.
Βεβαίως μα τον Δία, πολύ μάλιστα.
Σωκράτης.
Αφού όμως είναι φρόνιμοι, άραγε δεν γνωρίζουν τι κάμνουν ή
γνωρίζουν;
Ιππίας.
Πολύ καλά μάλιστα γνωρίζουν. Και ακριβώς δι' αυτό κάμνουν
κακουργήματα.
Σωκράτης.
Αφού όμως γνωρίζουν όσα γνωρίζουν, άραγε αμαθείς είναι ή σοφοί;
Ιππίας.
Σοφοί είναι βεβαίως ως προς αυτά, δηλαδή διά να εξαπατούν.
Σωκράτης.
Στάσου λοιπόν. Ας επαναλάβωμεν τι σημαίνει αυτό που λέγεις. Λέγεις
άραγε ότι οι ψεύται είναι ικανοί και φρόνιμοι και επιστήμονες και
σοφοί εις όσα είναι ψεύται;
Ιππίας.
Βεβαίως το λέγω.
Σωκράτης.
Χωρίζεις όμως τους φιλαλήθεις από τους ψεύτας και τους θεωρείς όλως
αντιθέτους μεταξύ των;
Ιππίας.
Αυτά λέγω.
Σωκράτης.
Εμπρός λοιπόν. Εκ των ικανών και των σοφών μερικοί, καθώς φαίνεται,
είναι οι ψεύται συμφώνως με τον λόγον σου.
Ιππίας.
Βεβαιότατα.
Σωκράτης.
Όταν δε λέγης ότι είναι ικανοί και σοφοί οι ψεύται εις αυτά τα ίδια,
τι εννοείς, ότι είναι ικανοί να ψεύδωνται, όταν θέλουν, ή ότι είναι
ανίκανοι εις όσα ψεύδονται;
Ιππίας.
Ικανοί, λέγω εγώ.
Σωκράτης.
Λοιπόν, διά να ειπούμεν περιληπτικώς, οι ψεύται είναι σοφοί και
ικανοί να ψεύδωνται.
Ιππίας.
Μάλιστα.
Σωκράτης.
Επομένως ο άνθρωπος που δεν είναι ικανός να ψεύδεται και είναι
αμαθής, δεν ημπορεί να είναι ψεύτης.
Ιππίας.
Το ευρήκες.
Σωκράτης.
Ικανός δε τότε βεβαίως είναι, όστις κάμνει ό,τι θέλει, όταν θέλη
μόνον. Εννοώ όχι όταν δυσκολεύεται από ασθένειαν ούτε από τα
παρόμοια, αλλά καθώς εσύ είσαι ικανός να γράψης το όνομά μου, οπόταν
θέλης, έτσι εννοώ. Άραγε δεν θεωρείς συ ικανόν εκείνον που είναι
τοιούτος;
Ιππίας.
Μάλιστα.
Σωκράτης.
Λέγε μου λοιπόν, Ιππία μου, συ τάχα δεν είσαι έμπειρος των λογισμών
και της λογιστικής;
Ιππίας.
Βεβαιότατα, Σωκράτη μου.
Σωκράτης.
Λοιπόν, και αν σε ερωτήση κανείς, τρεις φορές επτακόσια πόσα
κάμνουν, εάν έχης διάθεσιν, δεν θα απαντήσης ταχύτερα από όλους και
δεν θα ειπής καλλίτερα από όλους το ορθόν περί αυτού;
Ιππίας.
Βεβαιότατα.
Σωκράτης.
Άραγε διότι είναι ικανώτατος και σοφότατος εις τα τοιαύτα;
Ιππίας.
Μάλιστα.
Σωκράτης.
Λοιπόν, άραγε μόνον σοφώτατος και ικανώτατος είσαι ή και ο
καλλίτερος εις αυτά που είσαι ικανώτατος και σοφώτατος, δηλαδή εις
τα λογιστικά;
Ιππίας.
Βεβαίως και ο καλλίτερος, Σωκράτη μου.
Σωκράτης.
Και λοιπόν την μεν αλήθειαν συ θα την ειπής με περισσοτέραν
ικανότητα περί αυτών· δεν είναι έτσι;
Ιππίας.
Έτσι νομίζω.
Σωκράτης.
Τι θα κάμης όμως διά τα ψεύδη περί αυτών των ιδίων; Και σε παρακαλώ,
Ιππία μου, καθώς προηγουμένως, αποκρίσου γενναίως και μεγαλοπρεπώς.
Εάν σε ερωτήση κανείς τρεις φορές επτακόσια πόσα κάμνουν, άραγε δεν
είσαι εκείνος που ημπορούσες περισσότερον να ειπής ψεύδος και
πάντοτε ομοίως να λέγης ψεύδη εις τοιαύτα ζητήματα, όταν θέλης να
ψεύδεσαι, και ποτέ να μην απαντάς την αλήθειαν, ή ο αμαθής εις τους
λογισμούς θα ημπορούσε να ψεύδεται περισσότερον από σε, όταν συ
θέλης; Ή μήπως ο μεν αμαθής είναι δυνατόν πολλάκις, ενώ θέλει να
ειπή ψεύδος, να λέγη την αλήθειαν χωρίς να θέλη, κατά τύχην, διότι
δεν την γνωρίζει, ενώ συ ο σοφός, εάν θέλης να λέγης ψέμματα,
πάντοτε ημπορείς να ψεύδεσαι εξ ίσου;
Ιππίας.
Μάλιστα, έτσι είναι, καθώς το λέγεις.
Σωκράτης.
Λοιπόν ο ψεύτης άραγε εις τα άλλα μεν είναι ψεύτης, όχι όμως εις
τους αριθμούς, ούτε ημπορεί να ψεύδεται ως προς τους αριθμούς;
Ιππίας.
Βεβαίως μα τον Δία και εις τους αριθμούς.
Σωκράτης.
Να δεχθώμεν λοιπόν, Ιππία μου, και τούτο, ότι εις τους λογισμούς και
αριθμούς υπάρχει κάποιος ψεύτης;
Ιππίας.
Μάλιστα.
Σωκράτης.
Ποιος λοιπόν ημπορεί να είναι αυτός; Δεν πρέπει να υπάρχη εις αυτόν
η ιδιότης να είναι ικανός να ψεύδεται, αφού πρόκειται να είναι
ψεύτης, καθώς παρεδέχθης ο ίδιος προ ολίγου; Διότι όστις δεν είναι
ικανός να ψεύδεται, αν ενθυμήσαι, είπες συ ο ίδιος, ότι δεν ημπορεί
να γίνη ποτέ ψεύτης.
Ιππίας.
Μάλιστα το ενθυμούμαι, και το είπα αυτό.
Σωκράτης.
Λοιπόν δεν απεδείχθης συ προ ολίγου ότι είσαι ο ικανώτατος να
ψεύδεσαι ως προς τους λογισμούς;
Ιππίας.
Μάλιστα, ελέχθη βεβαίως και αυτό.
Σωκράτης.
Αλλ' άραγε δεν είσαι και ικανώτατος να λέγης την αλήθειαν ως προς
τους λογισμούς;
Ιππίας.
Βεβαιότατα.
Σωκράτης.
Τότε λοιπόν ο ίδιος είναι ικανώτατος να λέγη και ψέμματα και
αλήθειαν ως προς τους λογισμούς, και αυτός είναι ο τέλειος εις αυτά,
δηλαδή ο λογιστής.
Ιππίας.
Μάλιστα.
Σωκράτης.
Ποίος λοιπόν άλλος ημπορεί να είναι ψεύτης ως προς τους λογισμούς,
καλέ Ιππία, παρά ο τέλειος; Διότι ο ίδιος είναι και ικανός, αυτός δε
είναι και αληθής.
Ιππίας.
Έτσι φαίνεται.
Σωκράτης.
Βλέπεις λοιπόν ότι ο ίδιος άνθρωπος είναι ψεύτης και αληθής ως προς
αυτά και δεν είναι διόλου ανώτερος ο αληθής από τον ψεύτην; Διότι
αυτός ο ίδιος είναι βεβαίως και δεν είναι ο άκρος αντίθετος, καθώς
ενόμιζες συ προ ολίγου.
Ιππίας.
Δεν φαίνεται αντίθετος εδώ βεβαίως.
Σωκράτης.
Θέλεις λοιπόν να ερευνήσωμεν και εις άλλο ζήτημα;
Ιππίας.
Βεβαίως, αν θέλης εσύ.
Σωκράτης.
Λοιπόν συ δεν είσαι έμπειρος και της γεωμετρίας;
Ιππίας.
Μάλιστα.
Σωκράτης.
Και λοιπόν; Άραγε δεν συμβαίνει το ίδιον και εις την γεωμετρίαν,
δηλαδή ο ίδιος είναι ικανώτατος και να ψεύδεται και αλήθειαν να λέγη
ως προς τα γεωμετρικά σχήματα, δηλαδή ο γεωμετρικός;
Ιππίας.
Μάλιστα.
Σωκράτης.
Εις αυτά λοιπόν είναι τέλειος άλλος κανείς παρά αυτός;
Ιππίας.
Όχι άλλος.
Σωκράτης.
Λοιπόν δεν είναι άραγε και εις τα δύο αυτά ικανώτατος ο τέλειος και
σοφός γεωμέτρης; Και καλλίτερα από κάθε άλλον ψεύτης εις τα
γεωμετρικά σχέδια δεν είναι αυτός, δηλαδή ο τέλειος; Διότι αυτός
είπαμεν ότι είναι ικανός να ψεύδεται, ο δε αμαθής ότι είναι
ανίκανος. Επομένως δεν ημπορεί να είναι ψεύτης όποιος δεν ημπορεί να
ψεύδεται, καθώς εμείναμεν σύμφωνοι.
Ιππίας.
Αυτό είναι αληθές.
Σωκράτης.
Λοιπόν τόρα ας εξετάσωμεν και τον τρίτον, δηλαδή τον αστρονόμον, εις
την οποίαν τέχνην πάλιν συ φρονείς ότι είσαι δυνατώτερος επιστήμων
παρά εις τας προηγουμένας. Δεν είναι έτσι, Ιππία μου;
Ιππίας.
Μάλιστα.
Σωκράτης.
Λοιπόν δεν συμβαίνουν τα ίδια και εις την αστρονομίαν;
Ιππίας.
Αυτό είναι επόμενον, Σωκράτη μου.
Σωκράτης.
Επομένως και εις την αστρονομίαν περισσότερον ψεύτης από κάθε άλλον
θα είναι ο καλός αστρονόμος, διότι αυτός είναι ικανός να ψεύδεται.
Και όχι βέβαια ο ανίκανος, διότι είναι αμαθής.
Ιππίας.
Έτσι φαίνεται.
Σωκράτης.
Επομένως εις την αστρονομίαν ο ίδιος θα είναι και αληθινός και
ψεύτης.
Ιππίας.
Φαίνεται.
Σωκράτης.
Εμπρός λοιπόν, Ιππία, με άνεσιν κάπως σκέψου δι' όλας τας επιστήμας,
μη τυχόν εις καμμίαν συμβαίνει διαφορετικά από ό, τι είπαμεν. Και
βεβαίως συ είσαι σοφώτατος από όλους τους ανθρώπους εις πάρα πολλάς
τέχνας, καθώς εγώ σε ήκουσα μίαν φοράν να καυχάσαι και να διηγήσαι
μέσα εις την αγοράν την μεγάλην και την ζηλευτήν σοφίαν σου εκεί εις
τους τραπεζίτας. Έλεγες δε ότι κάποτε επήγες εις την Ολυμπίαν, και
ήσο ενδυμένος εις όλον το σώμα με έργα των χειρών σου. Και πρώτον
μεν εφορούσες δακτυλίδι — δηλαδή από αυτό έκαμες αρχήν — το οποίον
είπες ότι το έχεις ιδικόν σου έργον, διότι γνωρίζεις να χαράζης
δακτυλίδια, και έπειτα μίαν σφραγίδα, ιδικόν σου έργον, και μίαν
στλεγγίδα και λήκυθον, τα οποία όλα μόνος σου τα κατεσκεύασες. Ακόμη
δε και τα υποδήματα που εφορούσες είπες ότι μόνος τα ειργάσθης, και
το φόρεμά σου ότι το ύφανες και το υποκάμισόν σου ακόμη. Και μάλιστα
εκείνο που εφάνη παραδοξότατον και επίδειξις της πολλής σου σοφίας
ήτο, όταν είπες ότι η ζώνη του υποκαμίσου, που εφορούσες, είναι
καθώς αι πολυτελείς Περσικαί, και ότι αυτήν την έπλεξες συ ο ίδιος.
Έπειτα είπες ότι έφερες μαζί σου και ποιήματα και στίχους επικούς
και τραγωδίας και διθυράμβους, και εις το πεζόν πολλούς και
ποικίλους λόγους γραμμένους. Ακόμη δε ότι ήσο περισσότερον από όλους
όσοι ήλθαν εκεί επιστήμων εις τας τέχνας, τας οποίας έλεγα προ
ολίγου, και εις τους ρυθμούς και την μουσικήν και την ορθήν γραφήν,
και εκτός αυτών εις πολλά άλλα ακόμη, καθώς μου φαίνεται ότι
ενθυμούμαι. Και όμως ελησμόνησα την μνημονικήν σου εφεύρεσιν, καθώς
φαίνεται, εις την οποίαν συ νομίζεις ότι είσαι εξοχώτατος. Νομίζω δε
ότι ελησμόνησα και άλλα πάρα πολλά. Λοιπόν, καθώς σου είπα, ρίψας
βλέμμα εις τας ιδικάς σου τέχνας — είναι δε αρκεταί — και εις τας
τέχνας των άλλων ειπέ μου, αν θα εύρης, συμφώνως με όσα ωμολογήσαμεν
εγώ και συ, να υπάρχη εις καθεμίαν χωριστά ο αληθινός από τον ψεύτην
και να μην είναι ο ίδιος. Εις οποιανδήποτε σοφίαν θέλεις, παρατήρησέ
το αυτό, ή εις πανουργίαν ή οτιδήποτε όνομα θέλεις να της δώσης. Και
όμως δεν θα εύρης, αγαπητέ μου· διότι δεν υπάρχει. Άλλως τε ειπέ μου
μόνος σου.
Ιππίας.
Πραγματικώς δεν έχω, Σωκράτη μου, τόρα τουλάχιστον κανέν τοιούτον.
Σωκράτης.
Ούτε και θα έχης, καθώς νομίζω εγώ. Εάν δε εγώ λέγω την αλήθειαν,
συλλογίσου τι εξάγεται από την συζήτησιν μας, Ιππία μου.
Ιππίας.
Δεν εννοώ τόσον καλά, Σωκράτη μου, αυτό που λέγεις.
Σωκράτης.
Ίσως, διότι αυτήν την στιγμήν δεν μεταχειρίζεσαι την μνημονικήν σου
εφεύρεσιν. Και τούτο βεβαίως, διότι δεν το θεωρείς απαραίτητον. Εγώ
όμως θα σου το υπενθυμίσω. Γνωρίζεις ότι ο μεν Αχιλλεύς είπες ότι
είναι αληθινός, ο δε Οδυσσεύς ψεύτης και πολυμηχανώτατος;
Ιππίας.
Μάλιστα.
Σωκράτης.
Τόρα λοιπόν έχεις είδησιν, ότι απεδείχθη ότι ο ίδιος άνθρωπος είναι
και ψεύτης και αληθινός, επομένως, εάν ο Οδυσσεύς ήτο ψεύτης, έπεται
ότι είναι και αληθινός, και αν ο Αχιλλεύς είναι αληθινός, τότε είναι
και ψεύτης, και ότι δεν είναι διαφορετικοί αυτοί οι άνδρες μεταξύ
των ούτε αντίθετοι, αλλά όμοιοι;
Ιππίας.
Καλέ Σωκράτη, συ πάντα συνηθίζεις να πλέκης κάπως τοιούτους λόγους,
και αφού ζώση το μέρος εκείνο της συζητήσεως το οποίον τυχόν είναι
δυσκολώτατον, επιμένεις εις αυτό και το θίγεις ολίγον κατ' ολίγον,
και όχι ολόκληρον το ζήτημα, περί του οποίου γίνεται λόγος. Καθώς
και τόρα, αν αγαπάς, από πολλάς εικασίας θα σου αποδείξω με πειστικά
επιχειρήματα ότι ο Όμηρος παρέστησε τον Αχιλλέα καλλίτερον από τον
Οδυσσέα και φιλαλήθη, αυτόν δε δόλιον και πολύ ψεύτην και κατώτερον
από τον Αχιλλέα. Εάν δε θέλης, μόνος σου πάλιν παράβαλε τον ένα
λόγον με τον άλλον, περί του ότι ο είς είναι ανώτερος από τον άλλον
και τότε καλλίτερα θα εννοήσουν οι παρευρισκόμενοι εδώ, ποίος από
τους δύο ομιλεί ορθότερα.
Σωκράτης.
Φίλε Ιππία, εγώ βεβαίως δεν διαφιλονικώ το ότι συ είσαι σοφώτερος
από εμέ. Αλλά συνηθίζω πάντοτε να προσέχω καλά, όταν λέγη κανείς
κάτι τι, και μάλιστα όταν φαίνεται ότι είναι σοφός αυτός που ομιλεί,
και επειδή επιθυμώ να μάθω τι εννοεί συχνοερωτώ και αναθεωρώ και
συμβιβάζω τα λεγόμενα, διά να εννοήσω. Εάν όμως αυτός που ομιλεί μου
φανή ότι είναι μηδαμινός, ούτε εξαναρωτώ ούτε με μέλει δι' αυτά που
λέγει. Και από αυτό θα εννοήσης ποίους θεωρώ εγώ σοφούς. Δηλαδή θα
με εύρης να είμαι προσκολλημένος εις όσα λέγει αυτός και να τον
ερωτώ διά να μάθω τι και να ωφεληθώ. Και ιδού λόγου χάριν τόρα
εσκέφθην από τους λόγους σου, ότι εις τους στίχους που έλεγες προ
ολίγου και εδείκνυες ότι ο Αχιλλεύς τους λέγει εις τον Οδυσσέα ως
επιτήδειον, μου εφάνη παράλογον, αν είναι δυνατόν να λέγης συ την
αλήθειαν, διότι ο μεν Οδυσσεύς πουθενά δεν φαίνεται να λέγη ψέμματα,
ο πολυμήχανος τάχα, ενώ ο Αχιλλεύς αποδεικνύεται κάποιος πολυμήχανος
συμφώνως με τους λόγους σου. Τουλάχιστον αυτός λέγει ψέμματα. Διότι,
ενώ είπε εμπρός αυτούς τους στίχους, τους οποίους και συ ανέφερες
προηγουμένως:
Γιατί είναι εχθρός μου άσπονδος ως και στον Άδη εκείνος,
που κρύπτει άλλα στην ψυχή, και άλλα στο στόμα του έχει,
ολίγον κατόπιν λέγει, ότι ούτε να μεταπεισθή είναι δυνατόν από τον
Οδυσσέα και τον Αγαμέμνονα ούτε να μείνη ολότελα εις την Τροίαν,
αλλά:
Στον Δία και όλους τους θεούς αύριον θυσίαν κάμνω.
Τα πλοία τάχω έτοιμα, στη θάλασσα τα σέρνω,
Και θα τα ιδής, αν αγαπάς και αν σ' ενδιαφέρη.
Να σχίζουν τον Ελλήσποντον με τα πολλά τα ψάρια,
Και να τραβούν μέσα κουπί τανδρεία παλικάρια.
Και αν δώση και καλόν καιρόν εκειός της γης ο σείστης,
Την τρίτη ημέρα φθάνουμε στην καρποφόρον Φθίαν.
Ακόμη δε προηγουμένως από αυτά είπε υβριστικώς εις τον Αγαμέμνονα:
Τόρα στην Φθίαν θα διαβώ. Καλλίτερα το έχω,
Να φύγω στην πατρίδα μου, γιατί σκοπόν δεν έχω
Εδώ να μείνω άτιμος να σου σωριάζω πλούτη.
Αφού είπε αυτά άλλοτε μεν εμπρός εις όλον τον στρατόν, άλλοτε δε εμπρός εις τους ιδικούς του συντρόφους, πουθενά δεν αποδεικνύεται ούτε να προετοίμασε ούτε να εδοκίμασε να σύρη τα πλοία με σκοπόν να ταξιδεύση διά την πατρίδα, αλλά με πολλήν γενναιότητα επεριφρονούσε το να θέλη να ειπή την αλήθειαν. Εγώ μεν λοιπόν, Ιππία μου, και εις την αρχήν σε ηρώτησα, επειδή είχα απορίαν, ποίος από αυτούς τους δύο παρεστάθη ανώτερος από τον ποιητήν, και διότι ενόμιζα ότι και οι δύο είναι κάλλιστοι και ότι είναι δύσκολον να κριθή ποίος είναι καλλίτερος και ως προς το ψεύδος και ως προς την αλήθειαν και ως προς την άλλην αρετήν. Διότι και ως προς αυτό είναι ομοιότατοι και οι δύο.
Ιππίας.
Βέβαια, διότι δεν σκέπτεσαι καλά, Σωκράτη μου. Διότι, όσα ψέμματα
λέγει ο Αχιλλεύς, δεν φαίνεται ότι τα λέγει εκ προαιρέσεως αλλά
ακουσίως, διότι ηναγκάσθη από την συμφοράν του στρατοπέδου να μείνη
και να βοηθήση. Ενώ, όσα λέγει ο Οδυσσεύς, τα λέγει εκουσίως και εκ
προαιρέσεως.
Σωκράτης.
Προσπαθείς, φίλε μου, να με εξαπατήσης και μιμείσαι ο ίδιος τον
Οδυσσέα.
Ιππίας.
Διόλου μάλιστα, καλέ Σωκράτη. Τι εννοείς όμως και διατί;
Σωκράτης.
Το ότι δεν νομίζεις ότι ο Αχιλλεύς ψεύδεται εκ προαιρέσεως, αφού
αυτός ήτο τόσον πλάνος και οπισθόβουλος εκτός της καυχησιολογίας
του, καθώς τον παρέστησε ο Όμηρος, ώστε και από τον Οδυσσέα φαίνεται
ότι θεωρεί ανώτερον τον εαυτόν του, και τόσον μάλιστα, ώστε εμπρός
εις αυτόν ετόλμησε να ειπή ο ίδιος αντιφάσκων εις τον εαυτόν του και
μάλιστα χωρίς να τον εννοήση ο Οδυσσεύς. Τουλάχιστον δεν
αποδεικνύεται ο Οδυσσεύς να λέγη κάτι εις αυτόν ως υπονοών ότι
ψεύδεται.
Ιππίας.
Ποία λοιπόν εννοείς, καλέ Σωκράτη;
Σωκράτης.
Δεν γνωρίζεις ότι, ενώ κατόπιν είπε εμπρός εις τον Οδυσσέα ότι με
την αυγήν θα αναχωρήση, εις τον Αίαντα πάλιν λέγει ότι δεν θα
αναχωρήση, αλλά άλλα;
Ιππίας.
Πού δηλαδή;
Σωκράτης.
Εκεί που λέγει:
Δεν σταματώ τον πόλεμον, τας αιματοχυσίας
Πριν του Πριάμου του τρανού ο ένδοξος υιός Έκτωρ
Φθάση στα πλοία, στας σκηνάς μέσα των Μυρμιδόνων·
Μπρος στη δική μου την σκηνή, στο μελανό μου πλοίον
Τον Έκτορα εις την ορμήν, θαρρώ, θα σταματήσω.
Συ λοιπόν, φίλε Ιππία, άραγε νομίζεις ότι είναι τόσον επιλήσμον ο υιός της Θέτιδος και ο μαθητής του σοφωτάτου Χείρωνος, ώστε, ενώ ολίγον προηγουμένως ύβριζε τους μεγαλαύχους με τας χειροτέρας ύβρεις, αμέσως ο ίδιος εμπρός μεν εις τον Οδυσσέα να λέγη ότι θα αναχωρήση, εμπρός δε εις τον Αίαντα ότι θα μείνη, και ότι δεν το κάμνει με οπισθοβουλίαν και επειδή νομίζει ότι ο Οδυσσεύς είναι της παλαιάς μεθόδου και ότι θα τον νικήση ακριβώς με τα τεχνάσματα και τα ψέμματα;
Ιππίας.
Εις εμέ τουλάχιστον δεν φαίνεται έτσι, καλέ Σωκράτη. Αλλά και αυτός
ακόμη από ανοησίαν μετεπείσθη και λέγει εις τον Αίαντα διαφορετικά
από τον Οδυσσέα. Ο Οδυσσεύς όμως και όσα λέγει αληθινά πάντοτε τα
λέγει με οπισθοβουλίαν, και όσα λέγει ψέμματα, επίσης.
Σωκράτης.
Τότε λοιπόν, καθώς φαίνεται, είναι ανώτερος ο Οδυσσεύς από τον
Αχιλλέα.
Ιππίας.
Διόλου μάλιστα, Σωκράτη μου.
Σωκράτης.
Και πώς; Δεν απεδείχθησαν προ ολίγου ότι όσοι ψεύδονται εκουσίως
είναι ανώτεροι από τους ψευδομένους ακουσίως;
Ιππίας.
Πώς είναι δυνατόν, καλέ Σωκράτη, οι εκουσίως αδικούντες και εκουσίως
οπισθόβουλοι και κακοποιοί να είναι καλλίτεροι από τους ακουσίως, οι
οποίοι φαίνεται ότι είναι άξιοι πολλής συγγνώμης, όταν εν αγνοία
κανείς αδικήση ή ειπή ψέμματα ή κάμη κανέν άλλο κακόν; Και οι νόμοι
δε βεβαίως είναι πολύ αυστηρότεροι εις τους εκουσίως πράττοντας το
κακόν και ψευδομένους παρά εις τους ακουσίως.
Σωκράτης.
Βλέπεις, καλέ Ιππία, ότι εγώ λέγω την αλήθειαν, διισχυριζόμενος ότι
είμαι προσκολλημένος εις τας ερωτήσεις των σοφών; Και σχεδόν αυτό
και μόνον το καλόν έχω επάνω μου, ενώ όλα τα άλλα μου είναι ποταπά.
Δηλαδή όσον διά τα πράγματα πλανώμαι, και δεν γνωρίζω πώς είναι.
Απόδειξις δε τούτου είναι ότι, όταν συναναστραφώ κανένα από σας που
φημίζεσθε διά την σοφίαν σας και διά τους οποίους όλοι οι Έλληνες
μαρτυρούν την σοφίαν των, αποδεικνύομαι ότι δεν γνωρίζω τίποτε.
Διότι εις τίποτε δεν συμφωνεί η γνώμη μου μαζί σας, διά να ειπώ ούτω
πως. Και βεβαίως ποία μεγαλιτέρα απόδειξις υπάρχει διά την αμάθειαν
παρά το να διαφωνή κανείς με τους σοφούς άνδρας; Έχω όμως τούτο
μόνον το αξιοθαύμαστον προτέρημα, το οποίον με σώζει. Δηλαδή δεν
εντρέπομαι να μανθάνω, αλλά εξετάζω και ερωτώ και γνωρίζω μεγάλην
χάριν εις τον αποκρινόμενον, και κανένα έως τόρα δεν τον εστέρησα
την οφειλομένην χάριν. Δηλαδή ποτέ μου δεν ηρνήθην ότι έμαθα κάτι
τι, και δεν είπα ότι είναι ιδικόν μου το μάθημα ως να το ευρήκα στον
δρόμον. Αλλά εγκωμιάζω εκείνον που με εδίδαξε ως σοφόν, και
αποδεικνύω τι έμαθα από αυτόν. Ομοίως και τόρα εις όσα λέγεις συ δεν
συμφωνώ, αλλά πάρα πολύ διαφωνώ. Και αυτό γνωρίζω καλά ότι γίνεται
εξ αιτίας μου, δηλαδή διότι είμαι όπως είμαι, διά να μην ειπώ τίποτε
μεγαλίτερον διά τον εαυτόν μου. Δηλαδή εις εμέ φαίνεται, Ιππία μου,
όλως το αντίθετον από ό,τι λέγεις συ· ότι δηλαδή όσοι βλάπτουν τους
ανθρώπους και τους αδικούν και τους εξαπατούν και σφάλλουν εκουσίως,
και όχι ακουσίως, είναι καλλίτεροι παρά όσοι το κάμνουν ακουσίως.
Κάποτε όμως φρονώ και το αντίθετον από αυτά και πλανώμαι ως προς
αυτά, βεβαίως διότι δεν γνωρίζω. Τόρα λοιπόν αυτήν την στιγμήν μου
ήλθε ωσάν περίοδος παροξυσμού και μου φαίνονται οι εκουσίως
σφάλλοντες εις τι ότι είναι καλλίτεροι από τους ακουσίως. Λοιπόν
προφασίζομαι με το τορινόν μου αυτό πάθημα ότι πταίουν οι
προηγούμενοι λόγοι, ώστε να μου φαίνεται αυτήν την στιγμήν ότι όσοι
κάμνουν έκαστον από αυτά ακουσίως είναι πονηρότεροι παρά οι
εκουσίως. Συ λοιπόν κάνε μου την χάριν και μη φθονήσης να μου
ιατρεύσης την ψυχήν μου. Διότι πολύ μεγαλίτερον καλόν θα μου κάμης,
αν θεραπεύσης την ψυχήν μου από την αμάθειαν παρά το σώμα από
ασθένειαν. Και λοιπόν, εάν μεν θελήσης να ειπής μακρόν λόγον, σου το
προλέγω, ότι δεν είναι δυνατόν να με θεραπεύσης — διότι δεν θα
ημπορέσω να τον παρακολουθήσω — αν θέλης όμως να μου απαντήσης καθώς
προηγουμένως, πολύ θα με ωφελήσης, νομίζω δε ότι δεν θα βλαφθής και
συ ο ίδιος. Είναι δίκαιον δε να παρακαλέσω και σε, υιέ του
Απημάντου. Διότι συ με έβαλες να συζητήσω με τον Ιππίαν. Δι' αυτό
και τόρα, εάν δεν θελήση να μου απαντήση ο Ιππίας, συ παρακάλεσέ τον
εκ μέρους μου.
Εύδικος.
Αλλά, καλέ Σωκράτη, νομίζω ότι δεν θα χρειασθή ο Ιππίας την ιδικήν
μας παράκλησιν. Διότι όσα είπε προηγουμένως δεν είναι αυτού του
είδους, αλλά ότι δεν θα υπεκφύγη την ερώτησιν κανενός ανθρώπου. Δεν
είναι έτσι, καλέ Ιππία; Δεν τα έλεγες αυτά;
Ιππίας.
Μάλιστα. Αλλά ο Σωκράτης. καλέ Εύδικε, πάντοτε τα συγχέει τα
πράγματα μέσα εις την συζήτησιν και ομοιάζει ωσάν να κακουργή.
Σωκράτης.
Καλοκάγαθε μου Ιππία, εγώ, σε βεβαιώ, δεν τα κάμνω αυτά εκουσίως
(!). Διότι τότε θα ήμην σοφός και δαιμόνιος συμφώνως με τους λόγους
σου, αλλά ακουσίως, ώστε να με συγχωρής. Διότι είπες εξ άλλου ότι
πρέπει να συγχωρούμεν εκείνον που κακουργεί ακουσίως.
Εύδικος
Και μη κάμης, καλέ Ιππία, διόλου διαφορετικά, αλλά και χάριν ημών
και χάριν εκείνων των λόγων που είπες προηγουμένως αποκρίνου εις
ό,τι σε ερωτά ο Σωκράτης.
Ιππίας.
Ας είναι, θα αποκρίνωμαι, αφού με παρακαλείς συ. Ερώτα λοιπόν ό,τι
θέλεις.
Σωκράτης.
Και όμως, σε βεβαιώ, πάρα πολύ, Ιππία μου, επιθυμώ να καλοεξετάσω
αυτό που λέγομεν τόρα, δηλαδή ποίοι άραγε είναι καλλίτεροι, οι
εκουσίως ή οι ακουσίως σφάλλοντες. Νομίζω λοιπόν ότι ημπορούμεν κατά
τον εξής τρόπον να αρχίσωμεν την εξέτασιν ορθότερον. Απάντησέ μου
όμως· ονομάζεις κανένα άνθρωπον καλόν δρομέα;
Ιππίας.
Βεβαιότατα.
Σωκράτης.
Και κακόν;
Ιππίας.
Μάλιστα.
Σωκράτης.
Λοιπόν δεν είναι καλός μεν όστις τρέχει καλά, κακός δε όστις τρέχει
άσχημα;
Ιππίας.
Βεβαίως.
Σωκράτης.
Και λοιπόν δεν τρέχει άσχημα όστις τρέχει αργά, καλά δε όστις τρέχει
γλήγορα;
Ιππίας.
Μάλιστα.
Σωκράτης.
Τότε λοιπόν εις τον δρόμον και εις το τρέξιμον η μεν ταχύτης δεν
είναι καλή, η δε βραδύτης κακή;
Ιππίας.
Και τι άλλο περιμένεις να είναι;
Σωκράτης.
Λοιπόν ποίος από τους δύο βραδείς είναι άραγε ο καλλίτερος δρομεύς,
όστις τρέχει βραδέως εκουσίως ή όστις ακουσίως;
Ιππίας.
Όστις τρέχει βραδέως εκουσίως.
Σωκράτης.
Αλλά το τρέξιμον δεν είναι κάποια ενέργεια;
Ιππίας.
Βεβαίως ενέργεια.
Σωκράτης.
Αφού δε είναι ενέργεια, δεν παράγει κάτι;
Ιππίας.
Μάλιστα.
Σωκράτης.
Όποιος λοιπόν τρέχει άσχημα, δεν το παράγει αυτό το κακόν και
άσχημον υπό έποψιν τρεξίματος;
Ιππίας.
Άσχημον. Πώς όχι;
Σωκράτης.
Δεν τρέχει δε κακώς όστις τρέχει αργά;
Ιππίας.
Μάλιστα.
Σωκράτης.
Δεν κάμνει λοιπόν το κακόν τούτο και άσχημον ο μεν καλός δρομέας
εκουσίως, ο δε κακός ακουσίως;
Ιππίας.
Έτσι φαίνεται βεβαίως.
Σωκράτης.
Υπό έποψιν λοιπόν τρεξίματος δεν είναι πονηρότερος όστις παράγει
κάτι κακόν ακουσίως παρά όστις το παράγει εκουσίως;
Ιππίας.
Βεβαίως υπό έποψιν τρεξίματος.
Σωκράτης.
Και τι τάχα ως προς την πάλην; Ποίος παλαιστής από τους δύο είναι
καλλίτερος, όστις πίπτει εκουσίως ή όστις πίπτει ακουσίως;
Ιππίας.
Όστις πίπτει εκουσίως, καθώς φαίνεται.
Σωκράτης.
Πονηρότερον όμως και ασχημότερον εις την πάλην είναι, άραγε να πίπτη
κανείς ή να ρίπτη κάτω τον άλλον;
Ιππίας.
Το να πίπτη.
Σωκράτης.
Τότε λοιπόν και εις την πάλην όστις παράγει εκουσίως τα πονηρά και
άσχημα είναι καλλίτερος παρά όστις παράγει αυτά ακουσίως.
Ιππίας.
Έτσι φαίνεται.
Σωκράτης.
Τι συμβαίνει δε εις όλας τας άλλας ανάγκας του σώματος; Άραγε δεν
ημπορεί όστις είναι καλλίτερος εις το σώμα να κάμνη και τα δύο,
δηλαδή και τα δυνατά και τα αδύνατα, και τα άσχημα και τα ωραία. Και
επομένως, όταν παράγη σωματικώς πονηρά έργα, δεν τα παράγει εκουσίως
όστις είναι καλλίτερος κατά το σώμα, ο δε χειρότερος ακουσίως;
Ιππίας.
Φαίνεται ότι ως προς την δύναμιν έτσι είναι.
Σωκράτης.
Τι δε συμβαίνει τάχα, κάλε Ιππία, ως προς την ευσχημοσύνην; Δεν
είναι, ιδιότης του καλλιτέρου σώματος να σχηματίζη εκουσίως τα
άσχημα και πονηρά σχήματα, και του χειροτέρου να τα σχηματίζη
ακουσίως; Ή πώς αλλέως νομίζεις εσύ;
Ιππίας.
Καθώς λέγεις.
Σωκράτης.
Τότε λοιπόν και η ασχημοσύνη η μεν εκουσία είναι ιδιότης της αρετής,
η δε ακουσία είναι ιδιότης της κακίας του σώματος.
Ιππίας.
Έτσι φαίνεται.
Σωκράτης.
Τι δε λέγεις ως προς την φωνήν; Ποία από τας δύο νομίζεις ότι είναι
καλλιτέρα, εκείνη που παραφωνεί εκουσίως ή ακουσίως;
Ιππίας.
Η εκουσίως.
Σωκράτης.
Χειροτέρα δε δεν είναι η ακουσίως;
Ιππίας.
Μάλιστα.
Σωκράτης.
Συ δε ποίον από τα δύο θα εδέχεσο να έχης κτήμα σου, τα καλά ή τα
άσχημα;
Ιππίας.
Τα καλά.
Σωκράτης.
Λοιπόν ποίον εκ των δύο θα εδέχεσο άραγε, να έχης πόδας που
χωλαίνουν εκουσίως ή δε ακουσίως;
Ιππίας.
Εκουσίως.
Σωκράτης.
Η χωλότης δε των ποδών δεν είναι κακία και ασχημία;
Ιππίας.
Μάλιστα.
Σωκράτης.
Και πάλιν; Η αμβλυωπία δεν είναι κακία των οφθαλμών;
Ιππίας.
Βεβαίως.
Σωκράτης.
Ποίων ειδών λοιπόν οφθαλμούς θα ήθελες να έχης και να σου είναι
σύντροφοι; εκείνους με τους οποίους κανείς εκουσίως αμβλυωπεί και
στραβοκυττάζει ή εκείνους με τους οποίους αμβλυωπεί ακουσίως;
Ιππίας.
Με αυτούς που αμβλυωπεί εκουσίως.
Σωκράτης.
Τότε λοιπόν παραδέχεσαι κατ' αρχήν ως καλλίτερα από όλα τα πράγματά
σου εκείνα που παράγουν κάτι πονηρόν εκουσίως ή ακουσίως;
Ιππίας.
Βεβαίως αυτά.
Σωκράτης.
Επομένως και όλα, λόγου χάριν τα ώτα και οι ρώθωνες και το στόμα και
όλα τα αισθητήρια, υπάγονται εις τον ίδιον ορισμόν, δηλαδή όσα μεν
κάμουν κάτι τι κακόν ακουσίως είναι επιζήμια, διότι είναι πονηρά,
όσα δε εκουσίως είναι κέρδος, διότι είναι αγαθά.
Ιππίας.
Εγώ τουλάχιστον αυτό φρονώ.
Σωκράτης.
Αλλά τόρα; ως προς τα όργανα ποία είναι ευχειριστότερα, με όσα
κανείς παράγει εκουσίως κάτι κακόν ή με όσα ακουσίως; λόγου χάριν το
πηδάλιον, με όποιον κανείς ακουσίως θα πηδαλιουχήση κακώς, είναι
καλλίτερον, ή με όποιον εκουσίως;
Ιππίας.
Με όποιον εκουσίως.
Σωκράτης.
Άραγε δεν κάμνει το ίδιον και το τόξον και η λύρα και οι αυλοί και
όλα τα άλλα εν γένει;
Ιππίας.
Λέγεις την αλήθειαν.
Σωκράτης.
Και τόρα πάλιν; είναι καλλίτερον να έχη κανείς ψυχήν ίππου, με
όποιαν θα ιππεύση κακώς εκουσίως ή με όποιαν ακουσίως;
Ιππίας.
Με όποιαν εκουσίως.
Σωκράτης.
Επομένως είναι καλλιτέρα αυτή.
Ιππίας.
Μάλιστα.
Σωκράτης.
Επομένως κανείς με αυτήν την καλλιτέραν ψυχήν του ίππου δεν θα κάμη
εκουσίως τα πονηρά έργα αυτής της ψυχής, ενώ με την πονηράν
ακουσίως;
Ιππίας.
Βεβαιότατα.
Σωκράτης.
Τότε λοιπόν δεν θα κάμη το ίδιον και με την ψυχήν του κυνός και όλων
των άλλων ζώων;
Ιππίας.
Μάλιστα.
Σωκράτης.
Τι λοιπόν τόρα; Άραγε είναι καλλίτερον να έχη κανείς ψυχήν ανθρώπου
τοξότου, η οποία εκουσίως αποτυγχάνει στο σημάδι ή ακουσίως;
Ιππίας.
Εκείνη που αποτυγχάνει εκουσίως.
Σωκράτης.
Λοιπόν δεν είναι αυτή καλλιτέρα εις την τοξικήν;
Ιππίας.
Βεβαίως.
Σωκράτης.
Επομένως και η αποτυγχάνουσα ακουσίως ψυχή δεν είναι πονηροτέρα παρά
η αμαρτάνουσα εκουσίως;
Ιππίας.
Βεβαίως ως προς την τοξικήν.
Σωκράτης.
Αλλά τι συμβαίνει ως προς την ιατρικήν τάχα; Δεν είναι ιατρικωτέρα η
εκουσίως παράγουσα κακόν ως προς τα σώματα;
Ιππίας.
Μάλιστα.
Σωκράτης.
Επομένως αυτή δεν είναι καλλιτέρα εις αυτήν την τέχνην από την μη
εκουσίαν;
Ιππίας.
Είναι καλλιτέρα.
Σωκράτης.
Αλλά τόρα. Η κιθαριστικωτέρα και η αυλητικωτέρα και εν γένει η
ανάλογος εις όλας τας άλλας τέχνας και επιστήμας, άραγε δεν κάμνει
τα κακά και σφάλλει εις τα άσχημα η καλλιτέρα εκουσίως, η δε
χειροτέρα ακουσίως;
Ιππίας.
Έτσι φαίνεται.
Σωκράτης.
Ακόμη δε βεβαίως θα εδεχόμεθα να έχωμεν τας ψυχάς των δούλων μάλλον
τας εκουσίως παρά τας ακουσίως αστόχους και κακούργους, διότι είναι
καλλίτεραι ως προς αυτά.
Ιππίας.
Μάλιστα.
Σωκράτης.
Αλλά τόρα; Την ιδικήν μας την ιδίαν άραγε δεν θα επιθυμούσαμεν να
την έχωμεν όσον το δυνατόν καλλιτέραν;
Ιππίας.
Βεβαίως.
Σωκράτης.
Λοιπόν δεν θα είναι καλλιτέρα μάλλον, εάν κακουργή και σφάλλη
εκουσίως παρά ακουσίως;
Ιππίας.
Ναι, αλλά θα ήτο φρίκη, Σωκράτη μου, εάν πρόκειται να είναι
καλλίτεροι οι εκουσίως σφάλλοντες παρά οι ακουσίως.
Σωκράτης.
Και όμως αυτό φαίνεται από όσα είπαμεν.
Ιππίας.
Όχι όμως εις εμέ τουλάχιστον.
Σωκράτης.
Εγώ όμως, καλέ Ιππία, ενόμιζα ότι και εις εσέ θα φανή έτσι. Απάντησέ
μου όμως πάλιν. Άραγε η δικαιοσύνη δεν είναι ή κάποια δύναμις ή
κάποια επιστήμη ή και τα δύο; Ή μήπως δεν είναι αναγκαίον λογικώς να
είναι η δικαιοσύνη έν από αυτά;
Ιππίας.
Μάλιστα.
Σωκράτης.
Λοιπόν, εάν μεν η δικαιοσύνη είναι &δύναμις& της ψυχής, δεν είναι
δικαιοτέρα ψυχή, η δυνατωτέρα; Διότι βεβαίως, αγαπητέ μου, απεδείχθη
από ημάς καλλιτέρα η τοιαύτη.
Ιππίας.
Βεβαίως απεδείχθη.
Σωκράτης.
Και τόρα πάλιν, αν είναι επιστήμη; Δεν είναι &δικαιοτέρα& ψυχή η
&σοφωτέρα&, η δε αμαθεστέρα αδικωτέρα;
Ιππίας.
Μάλιστα;
Σωκράτης.
Αλλά πάλιν, αν είναι και τα δύο; Άραγε δεν είναι δικαιοτέρα η ψυχή
εκείνη η οποία έχει και τα δύο, δηλαδή και την επιστήμην και την
δύναμιν, η δε αμαθεστέρα και ανικανωτέρα δεν είναι αδικωτέρα; Δεν
είναι επόμενον αυτό;
Ιππίας.
Φαίνεται.
Σωκράτης.
Λοιπόν αυτή η δυνατωτέρα και σοφωτέρα δεν απεδείχθη ότι είναι
καλλιτέρα και ικανωτέρα να κάμη και τα δύο, και τα καλά και τα
άσχημα, εις οποιανδήποτε εργασίαν;
Ιππίας.
Μάλιστα.
Σωκράτης.
Επομένως, όταν εκτελή τα άσχημα, το κάμνει εκουσίως, διότι έχει την
δύναμιν και την τέχνην. Αυτά δε φαίνονται ιδιότητες της δικαιοσύνης
ή και τα δύο ή το έν από τα δύο.
Ιππίας.
Έτσι φαίνεται.
Σωκράτης.
Και βεβαίως το να αδικούμεν σημαίνει να εκτελούμεν κακόν τι, το δε
να μη αδικούμεν καλόν.
Ιππίας.
Μάλιστα,
Σωκράτης.
Λοιπόν η ικανωτέρα και καλλιτέρα ψυχή, και όταν αδική, δεν το κάμνει
εκουσίως, η δε κακή ακουσίως;
Ιππίας.
Έτσι φαίνεται.
Σωκράτης.
Και λοιπόν δεν είναι αγαθός άνθρωπος όστις έχει ψυχήν αγαθήν, κακός
δε όστις έχει κακήν;
Ιππίας.
Μάλιστα.
Σωκράτης.
Τότε λοιπόν ιδιότης του αγαθού ανδρός είναι να αδική εκουσίως, του
δε κακού ακουσίως, αφού ο αγαθός έχει αγαθήν ψυχήν.
Ιππίας.
Βεβαίως έχει.
Σωκράτης.
Επομένως όστις σφάλλει εκουσίως και κάμνει ασχημίας και αδικίας,
φίλε Ιππία, εάν υπάρχη τοιούτος άνθρωπος, αυτός δεν είναι άλλος παρά
ο αγαθός.
Ιππίας.
Δεν ημπορώ να συμφωνήσω με την γνώμην σου εις αυτά, Σωκράτη μου.
Σωκράτης.
Αλλ' ούτε και εγώ ο ίδιος με τον εαυτόν μου, Ιππία μου.
Αλλά είναι λογικόν βεβαίως από όσα είπαμεν να μας φαίνεται ούτω πως. Αλλά, καθώς έλεγα προ πολλού, εγώ εις αυτά τα ζητήματα πλανώμαι άνω κάτω και ποτέ δεν έχω την ιδίαν γνώμην. Και όσον μεν δι' εμέ δεν είναι διόλου παράδοξον να πλανώμαι ούτε δι' άλλον ιδιώτην. Εάν όμως πρόκειται να πλανάσθε και σεις οι σοφοί, τότε πλέον αυτό είναι δι' ημάς φοβερόν, αφού δεν υπάρχει ελπίς ούτε όταν έλθωμεν πλησίον σας να παύωμεν από το να πλανώμεθα.